EU Forum

Georgië, op zoek naar consensus

19 Mar 2013 - 14:10

De laatste verkiezingen in Georgië hebben geleid tot een machtswisseling waardoor de westers georiënteerde partij van president Saakashvili lijnrecht tegenover de nu regerende Russisch georiënteerde partij van de huidige premier Ivanishvili staat. Op diverse beleidsterreinen is een dialoog gestart, maar een consensus over de binnenlandse koers blijft uit, met negatieve implicatie voor de internationale geloofwaardigheid van het land.

Een regeringswissel is nooit een eenvoudige opgave en verloopt zelden soepel. Dat geldt zeker voor Georgië waar in 2012 nationale verkiezingen plaatsvonden, welke door internationale waarnemers als eerlijk en vrij werden bestempeld. De regerende partij van president Saakashvili werd vervangen door een nieuwe coalitie van partijen, Georgian Dream (GD), onder leiding van de nieuwe premier Bidzina Ivanishvili. Voor veel watchers uit binnen- en buitenland kwam dit als een grote verrassing.

Wisseling van het machtsmonopolie
Ivanishvili heeft een grote rol gespeeld in het breken van de macht van de United National Movement (UNM) van Saakashvili. De multimiljardair - en rijkste persoon in Georgië - wist de oppositie onder een vlag te brengen en bovendien beschikte hij over voldoende middelen om een degelijke campagne te financieren. In de verkiezingsstrijd kon hij handig inspelen op de (sociale) onvrede in het land en de protesten tegen de wijze waarop de UNM tot dan toe macht uitoefende. Wie destijds niet met de regerende partij gelieerd was had het moeilijk. Het is helaas niet ongebruikelijk in landen als Georgië dat de partij die de overheid controleert een machtsmonopolie probeert te vestigen en weinig ruimte laat voor de oppositie. De GD coalitie dreigt ook voor deze verleiding bezwijken. De UNM klaagt al over het feit dat haar leden onder druk worden gezet en enkele voormalige regeringsfunctionarissen onterecht vervolgd worden. Het is te vroeg om te kunnen beoordelen of de vrees van de huidige oppositie partij UNM terecht is, maar enige waakzaamheid lijkt op haar plaats, ook van de kant van de internationale gemeenschap.

Het is onverstandig om daarbij onmiddellijk partij te kiezen. Ivanishvili moest zich verantwoorden na enkele klachten uit kringen van het Europees Parlement en stelde in zijn reactie dat hij op een dun koord balanceert: enerzijds eisen zijn aanhangers gerechtigheid maar anderzijds wil hij geen heksenjacht op de voormalige machthebbers. Hopelijk kan hij deze balanceeract volhouden. Wanneer het koord breekt kan Georgië in dezelfde situatie belanden als Oekraïne, waar de EU zich grote zorgen maakt over de kwaliteit van de rechtstaat. Dat zou de gesprekken tussen Georgië en de EU over een Associatieakkoord en een Comprehensive Deep Free Trade overeenkomst in het geding brengen.

Grondwetswijziging als machtsmiddel
Een ander belangrijk binnenlands strijdpunt is de grondwet. Onder de vorige regering van Saakashvili is die ingrijpend veranderd zodat in de toekomst de meeste macht bij de minister president komt te liggen en dus ook het parlement. De UNM vertrouwde dat het opnieuw een meerderheid zou behalen in het parlement en zo zonder Saakashvili als president - die niet herkiesbaar is in de presidentsverkiezingen van oktober 2013- de macht zou kunnen behouden. Die opzet mislukte.

De wijzigingen in de grondwet gaan in het najaar van kracht. Tot die tijd beschikt de huidige UNM president Saakashvili over aanzienlijke machtsmiddelen zoals de bevoegdheid de regering te benoemen of het parlement te ontbinden. Dat laatste machtsmiddel wordt ingezet in de gesprekken met de regering van Ivanishvili over een vorm van cohabitatie tussen de regeerpartij Georgian Dream en de oppositie van de United National Movement. GD wil uiteraard dat de grondwetsverandering eerder van kracht wordt. In de onderhandeling eist de UNM in ruil daarvoor amnestie voor bepaalde machtsovertredingen uit het verleden en een eenduidige pro-EU en pro-NAVO opstelling van de GD regering.

Rusland, Europa en de NAVO
De harde eis voor deze westerse oriëntatie in het buitenlands beleid wordt ingegeven door de meer vriendelijke opstelling van Ivanishvili ten opzichte van Rusland, welke wantrouwend in de gaten wordt gehouden door de buitenwereld. De minister-president streeft naar een gedeeltelijk herstel van de betrekkingen met de grote Noorderbuur. De UNM daarentegen eiste zelfs dat het streven naar integratie in de euro-atlantische structuren in de grondwet zou moeten worden vastgelegd. Daarvoor is geen meerderheid te vinden. GD bleek niettemin gevoelig voor de kritiek en besloot samen met het UNM een parlementsresolutie op te stellen waarin geen twijfel wordt gelaten aan de pro-Europese en pro-Atlantische oriëntatie van Georgië. In de overeengekomen buitenlandsstrategie wordt de hoogste prioriteit gegeven aan het zoeken naar aansluiting bij de EU en lidmaatschap van de NAVO.

Een meerderheid van het parlement wil normalisering van de betrekkingen met Rusland, maar de diplomatieke relaties kunnen alleen hersteld worden als Moskou het erkennen van de onafhankelijkheid van Abkhazië en Zuid-Ossetië ongedaan maakt. Ook zal Georgië geen allianties aangaan met andere landen die de twee separatistische republiekjes erkend hebben. In de praktijk betekent dit dat een volledig herstel van de relaties met Rusland onmogelijk is en dat Georgië niet zal toetreden tot de Euraziatische Unie, de door Rusland opgerichte douane-unie, of de Collective Security Treaty Organization (CSTO), de regionale veiligheidsorganisatie.

Gebrek aan consensus
De parlementsresolutie over de strategische koers van het buitenlands beleid is een opmerkelijk document gezien de moeizame machtsverhoudingen tussen de GD en de UNM. Ook op enkele andere beleidsterreinen (minderheden, gender, partijfinanciering) is een dialoog gestart. Echter, consensus over binnenlandse politiek, een discussie over een betere verdeling van de macht tussen de regeringscoalitie en de oppositie en een visie over de toekomst van het land ontbreken.

De intenties van de buitenlandresolutie zullen uiteindelijk ijdel blijken, als Georgië binnenslands vooralsnog geen koers weet te bepalen. Het zal dan noch voor de EU noch voor de NAVO een serieuze partner zijn.
 

 

Lees meer over de Georgisch-Russische relatie op Europa Nu