Research

Security and Defence

Op-ed

De dood van een tijdperk?

03 May 2011 - 10:14

De aanblik van mensenmenigten voor het Witte Huis en Ground Zero wees misschien alleen maar op vreugde over de dood van de dader. Osama Bin L. was de naam, bijna een cold case geworden inmiddels, maar toch gepakt en zijn verdiende loon gekregen.

Misschien ook wraaklust, de rekening is dan toch vereffend. Een persoonlijke afsluiting van een periode voor duizenden Amerikanen die tien jaar wachtten op genoegdoening.

Met de vangst en dood van Bin Laden is er misschien reden om een grotere vraag te stellen. Dat het tien ronde jaren geduurd heeft voordat de VS erin zijn geslaagd om de leider van Al Qaida te grazen te nemen is op zichzelf al aanleiding voor reflectie: sluiten die duizenden Amerikanen niet alleen een te lang deel van hun leven, vol van persoonlijke frustratie en woede, af maar sluit de geschiedenis wellicht ook een ronde episode af?

De vraag is gewettigd omdat de dood van Bin Laden min of meer samenvalt met een paar andere opvallende ontwikkelingen.

- Hij valt samen met de terugtrekkende beweging van Amerika uit de Afghaanse oorlog. President Obama heeft terugtrekking - al gaat het nog zo moeilijk- tot ijkpunt van zijn eerste ambtstermijn gemaakt. Dit jaar moeten de laatste Amerikaanse troepen worden teruggetrokken uit wespennest Irak (waar Al Qaida pas voet aan de grond kreeg toen de VS Saddam Hoessein had verslagen, niet ervoor!). Op 1 december 2009 beloofde Obama dat in juli 2011 ook de eerste soldaten van de toen aangekondigde surge weer naar huis zouden gaan: vanaf die datum zou zelfs deze war of necessity steeds minder een Amerikaanse zijn.

- Hij valt min of meer samen met het einde van de GWOT, de Global War on Terror. Dat was een afkorting van Bush jr., al vervangen door Obama door de nieuwe concept van de strijd tegen violent extremism. Al Qaida moest nog aangepakt worden, maar dat gebeurt niet meer in het oorlogslexicon. Obama is de president van de operaties, niet van oorlog. Drones, onbemande vliegtuigjes die met raketten op zoek gaan naar schurken in Waziristan. Vijf keer zo veel gebruikt hij ze als George Bush. Operaties met special forces, zoals de actie tegen de villa van Bin Laden in Abottabad. Op elke willekeurige dag zijn er in het tijdperk-Obama 12.000 special forces ergens ter wereld actief in meer dan 75 landen. Hun aantal groeit met bijna 5% per jaar, het zijn er nu al 60.000 in totaal. De VS willen anno 2011 niet meer vooropgaan in dure oorlogen, maar ze zijn wel steeds meer de kampioen van de geheime operaties aan het worden. Schurkenstaat Libië zou vijf jaar geleden nog volop aangevallen zijn, nu zegt Obama 'bekijk het maar' tegen de Navo.

- Hij valt min of meer samen met de verdunning van het wereldterrorisme tot een brokkelig netwerk van bijna niet meer aan te sturen organisaties en eenlingen (lone wolves), die zich allemaal franchisehouder van Al Qaida noemen maar niet meer op de commando's van het politbureau in Pakistan zitten te wachten. Dat is hun kracht - want ze zullen zich willen bewijzen na de dood van hun spirituele leider - maar ook hun zwakte, want van angst voor een wereldwijde jihadoffensief is tien jaar na 9/11 geen sprake meer.

- Hij valt samen met het politieke demasqué van de politieke jihad. In Noord-Afrika en het Midden-Oosten is de derde weg uitgevonden, al gaat het moeizaam en zal er nog veel bloed vloeien. Bestond vijf of tien jaar geleden het alternatief voor de militaire en monarchale despoten slechts de extreme jihad, anno 2011 is er een politiek alternatief. De jeugd, uitgerust met twitter en You Tube, georganiseerd via internet, is niet bevlogen door het radicale kalifaat, maar door seculiere idealen als mensenrechten, werk en democratie. Misschien is het te vroeg om van een winnend alternatief te spreken, maar het bestaat en Al Qaida en Osama Bin Laden staan er aan de zijlijn. Ook daar is de dood van Bin Laden voor een groot en protesterend deel van de bevolking weinig meer dan de dood van een leider uit een vorige decade. Al Qaida is niet alleen in het nauw door het verlies van zijn gezicht, maar in de MONA-landen ook door het monopolie van de onvrede.

Veel te voorbarig misschien, al deze woorden van 'afsluiting'. Misschien is de dood van Bin Laden de impuls voor een terroristische revanche, en voor een herleving van de jihad onder nieuwe leiders. Maar tien jaar na 9/11 mag je ook de vraag opwerpen of de glans van het terrorisme af is en de geschiedenis - zoals dat vaak zo vrijbijvend heet - een bladzij heeft omgeslagen. Misschien is het verdringing, maar wilden die menigten voor het Capitool en op Times Square daar ook uiting aan geven.