EU Forum

Maakt opheffen visumplicht de weg vrij voor Turkse toetreding?

18 Dec 2013 - 15:22
Source: Clingendael

Europarlementariër Ria Oomen-Ruijten ging in conclaaf met Peter van Ham tijdens de lunchlezing 'Turkse toetreding tot de EU: een kwestie van tijd?'. Een verslag.

In Ankara werden op 16 december handtekeningen gezet onder een akkoord voor het opheffen van de EU-visumplicht voor Turkse burgers. In ruil daarvoor zou Turkije illegale migranten terugnemen, die via Turks grondgebied de Europese Unie binnenkomen. 

Zo’n drieduizend kilometer verderop vond op hetzelfde moment een levendig debat over Turkse toetreding tot de EU plaats. Bij Instituut Clingendael deed Ria Oomen-Ruijten, Europarlementariër voor het CDA, verslag van haar bevindingen, waarop Peter van Ham, Research Fellow bij Clingendael, reageerde.

Strategische ligging

Als rapporteur over Turkije voor het Europees Parlement stelde Ria Oomen-Ruijten dat goede relaties tussen de EU en Turkije van levensbelang zijn, of het nou als toekomstig lidstaat of geprivilegieerd partner is. Over de vormgeving van die verhouding bestaan veel meningsverschillen binnen Europa.

Met haar geopolitiek gezien strategische ligging in een onstabiele regio met veel fossiele brandstoffen kan Turkije immers een belangrijke rol vervullen in Europa’s energievoorziening. Ook het demografisch gunstige gegeven van haar goed opgeleide jonge bevolking kan Europese behoeftes vervullen. Daarnaast wees Oomen-Ruijten op een ING-onderzoek dat Nederland erop wees jaarlijks 4 tot 6 miljard euro te laten liggen in de handel met Turkije.

Gezi Park

Desalniettemin moet de huidige situatie in Turkije niet uit het oog verloren worden. Een in het oog springend voorbeeld is de harde hand die de regering gebruikte tegen de demonstranten in het Gezi Park in Istanbul afgelopen zomer. Om weloverwogen te oordelen heeft het Europees Parlement een rapport van de Europese ombudsman aangevraagd, maar dat is nog niet verschenen.

Wel hekelde Oomen-Ruijten het feit dat de Turkse regering bij haar officiële bezoek in november geen excuses aanbood, maar juist filmpjes aan de EP-delegatie toonde waarin de demonstranten als gewelddadig werden afgeschilderd.

Het woord 'compromis' schijnt in het Turks niet te bestaan

In datzelfde kader was het opvallend dat er tijdens die Gezi Park demonstraties op nationale kanalen natuurfilms werden vertoond, terwijl de onrust onderbelicht bleef. Dat is tekenend voor de censuur in de media en de gebrekkige vrijheid van meningsuiting.

Ook de oppositie tegen de regerende AK-partij is vrijwel vleugellam. Het woord ‘compromis’ schijnt in het Turks niet te bestaan, dus is er een continue politiek van confrontatie. Toch is er volgens Ria Oomen-Ruijten onder druk van de EU al veel bereikt en zou het bovendien een totaal ander land zijn als eenmaal voldaan is aan alle Kopenhagen-criteria voor toetreding tot de EU.

Persvrijheid

Waar Oomen-Ruijten gematigd positief over het toetredingsproces sprak, liet Peter van Ham een pessimistischer tegengeluid horen. Zo streepte hij de 4 tot 6 miljard euro aan mogelijke handelsvoordelen weg ten opzichte van de miljarden aan structuurfondsen die zuidoostwaarts zouden vloeien in geval van Turkse toetreding.

Maar belangrijker nog zijn de feiten dat Turkije met persvrijheid op de 154e plek van de Reporters without Borders-lijst bungelt (vlak onder bijvoorbeeld Rusland en Irak), vrijwel het enige land ter wereld is dat Cyprus niet erkent (en dus ook EU-grondgebied bezet houdt), en geen geloofsvrijheid heeft tegenover bijvoorbeeld Christenen of Joden.

Nog lang niet klaar

Daarentegen klonk er een positiever geluid over Turkse toetreding van het publiek, dat in grote getalen was verschenen voor de lunchlezing van Ria Oomen-Ruijten. In 2014 doet zij afstand van de Europese Parlementszetel, die zij dan al vijfentwintig jaar heeft bekleed.

Debatleider en oud-collega in het Europarlement Jan Marinus Wiersma begeleidde het vraaggesprek met het publiek. Aan het eind van dit gesprek ontstond alsnog het beeld dat Turkije nog lang niet klaar is voor toetreding tot de EU – als lidstaat noch als geprivilegieerd partner. Al mag er volgens het publiek aan de relatie best gewerkt worden.

In die zin is de nieuwe visaregeling ook zo gek nog niet. Andere landen, waaronder Rusland, troffen ook al dergelijke regelingen. Er valt met Turkije nog genoeg te bereiken.

Lees meer over de kwestie van Turkse toetreding tot de EU op Europa-Nu.