Benut de Bank waar je in Azië niet omheen kunt

Ooit gehoord van de Aziatische Ontwikkelingsbank? Geen reden om je te schamen. Dit zusje van de Wereldbank blijft ook onder de radar van vrijwel alle politici, beleidsmakers en commentatoren. Onterecht, want de Bank opereert op vrijwel alle vlakken die voor handelsreus Europa van belang zijn in de relatie met het snelgroeiende Azië. Denk aan economische groei, (duurzame) ontwikkeling, stabiliteit, regionale samenwerking, rechtsstatelijkheid.

Hoog tijd dus dat Nederland meer haalt uit zijn lidmaatschap van deze Bank. Twee tips in deze, aan politici en regering. Denk aan de rol die de Bank kan spelen binnen een Azië-strategie. En laat het aanstaande overleg over deze Bank in de Tweede Kamer gaan over méér dan een misstap inzake mensenrechten.

De enkele keer dat de Aziatische Ontwikkelingsbank (ADB) de afgelopen jaren in het nieuws kwam, ging het over slechte arbeidsomstandigheden. Misstanden bij door de Bank gefinancierde projecten zoals kinderarbeid en gedwongen arbeid in India en Oezbekistan waren recentelijk onderwerp van gesprek. Terecht besteedden de media hier aandacht aan en volgden er Kamervragen. Minister Ploumen van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking liet weten dat Nederland deze uitwassen binnen de ADB aan de kaak stelt en pleit voor strengere (naleving van) richtlijnen. Iets dat werknemers van de Bank ook doen, getuige het feit dat ruim de helft van de officiële klachten over fraude en corruptie komen van bankmedewerkers zelf.

Nederland en andere Europese landen staan voor enorme uitdagingen in Azië. De spanningen daar zijn de afgelopen jaren flink opgelopen en de kans op een regionaal conflict is reëel. Daarnaast is het onwaarschijnlijk dat opkomende landen in deze regio - China voorop - westerse normen klakkeloos zullen overnemen. Dit concludeert de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) in een recent advies aan de regering.

De roep is om meer strategische samenwerking in de Aziatische regio, en gezien de beperkingen van het diplomatieke arsenaal van Europa lonkt coöperatie met de Verenigde Staten. Begrijpelijk, maar ook gewenst is een frisse blik op bestaande, eigen instrumenten. Zoals ons lidmaatschap van de ADB, waaraan sinds 1966 nog geen strategische gedachte lijkt te zijn besteed.

De doelstellingen van de ADB op het gebied van economische ontwikkeling, goed bestuur en rechtsstatelijkheid passen prima bij de huidige speerpunten van de Nederlandse ontwikkelingssamenwerking en economische diplomatie. En de Bank biedt goede ingangen in de Aziatische Pacific, waar nog 1,7 miljard armen leven, maar waar de Nederlandse kennis en ervaring met ontwikkelingssamenwerking relatief gering is. Activiteiten van de ADB vergroten de stabiliteit, welvaart en integratie in de regio. Daarnaast creëren deze projecten commerciële kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven in Azië, vooral de watersector.

Dat er soms zaken verkeerd lopen bij projecten van de Bank die in 2012 ruim 21 miljard dollar 'wegzette' aan armoedebestrijding is een probleem, maar wellicht geen verrassing. De ADB plant en controleert projecten, maar legt grote verantwoordelijkheid bij 'klantlanden' zelf. Dit vergroot haar draagvlak bij ontvangers en daardoor de mogelijkheid om ook bij te dragen aan verbetering van lokale regelgeving, goed bestuur en rechtsstatelijkheid. Doelstellingen op die vlakken worden waar mogelijk verweven in projecten die de Bank (co)financiert.

Een door de ADB gefinancierde weg in China bijvoorbeeld, levert niet alleen nuttig asfalt op, maar draagt ook bij aan verbeterde regelgeving en dus aan veiligheid. En training van rechters in Pakistan versterkt de veiligheid en gelijkwaardige toegang tot juridische bescherming, ook van de armen. Zo wordt de legitimiteit van instituties vergroot en een omgeving gecreëerd waarin economische groei mogelijker is. Meer nog dan in kansen voor aanbestedingsprojecten, ligt daarin de meerwaarde van de Bank voor het bedrijfsleven, inclusief uit Nederland.

Laten we het grotere plaatje dus niet uit het oog verliezen. Een stoel aan tafel van de ADB is een waardevol instrument om Aziatische landen te engageren, naast de bilaterale kanalen. De Bank is de laatste jaren een actievere bijdrage gaan leveren aan (sub)regionale samenwerking en integratie - bijvoorbeeld van Asean, dat tien Zuidoost-Aziatische landen verenigt, en in de Mekong. Dat Europese landen hierin een ondersteunde rol kunnen spelen, behoeft geen toelichting.

Maar er vallen ook lessen te trekken uit de niet-westerse werkwijze van deze internationale organisatie 'met Aziatische karakteristieken en Japans gezicht'. Apolitiek en gelijkwaardig opereren staat hoog in het vaandel. Pragmatisme heeft de voorkeur boven administratief multilateralisme - bijvoorbeeld inzake klimaatverandering - evenals positief engageren in plaats van naming en shaming. Zo bezien is de Bank een voorbode van de wereld die de AIV ziet verrijzen, waarin westerse landen meer rekening moeten houden met normen en waarden van andersdenkenden.

Laat deze context en realiteitszin een plek krijgen in de kritische discussie over de ADB, binnenkort in de Tweede Kamer alsook daarbuiten.

Dit artikel verscheen op 5 februari 2014 in De Volkskrant.