Research

Trade and Globalisation

Op-ed

Geweld krijgt de overhand in Kiev

19 Feb 2014 - 15:06
Source: Flickr / streetwrk.com
Een compromis tussen president Janoekovitsj en de oppositie lijkt na de gebeurtenissen van vannacht en de tientallen doden en honderden gewonden die daarbij gevallen zijn, verder weg dan ooit. De gevechten gaan ook vandaag door. Misschien mogen we -  na Bloody Tuesday - helemaal niet meer rekenen op een vergelijk ook al is er weer een zoveelste gesprek aangekondigd. In het verleden – neem de Oranje revolutie van 2004 –  slaagde men er steeds in grote conflicten vreedzaam op  te lossen. Ik ben daarvan nu niet meer zo zeker. Oekraïne lijkt te bezwijken onder de middelpunt vliedende krachten waarmee het land sinds de onafhankelijkheid te kampen heeft gehad.
 
De ene helft wil aansluiting bij het de Europese Unie, de andere voelt zich verwant met Rusland. Na de beslissing van de president om een belangrijk akkoord met de  EU niet te tekenen, is dit sluimerende conflict in alle hevigheid naar de oppervlakte gekomen. In het Westen van het land is de regering haar gezag compleet kwijt.  In Kiev ballen de protesten zich samen.  Na maanden van demonstraties daartegen en na vele pogingen, met hulp  van de EU en anderen, om de rust te doen terugkeren, bestaat nu het gevaar dat er voor beide partijen geen weg terug is.
 
Na het schenden van de afspraak om in het parlement te gaan praten over het verminderen van de macht van de president ten gunste van die van het parlement, is alle vertrouwen van de demonstranten in de regering weggevallen. Die heeft nadat protesten begonnen tegen het niet agenderen van het afgesproken debat over de grondwet, voor de  harde lijn gekozen. Overleg met de  oppositie leverde niets op. Dat is de stand  van dit moment. Dat de oproerpolitie verantwoordelijk is voor het geweld, maken beschikbare beelden wel duidelijk. Wie daarbij de oppositie aanvoert, is minder helder. Waarnemers vragen zich af of de leiders wel greep hebben op meer radicale groepen van demonstranten en wat dat kan betekenen voor het vervolg.
 
Opties
 
Welke opties heeft het land?  Ik zie er eigenlijk maar twee. De president probeert via het uitroepen van de noodtoestand de oppositie volledig de kop in te drukken. Dat kan tot een burgeroorlog leiden en tot een totaal isolement van het regime. De  andere mogelijkheid is een overeenkomst met de oppositie waarbij  Janoekovitsj aftreedt en er na een grondwetswijziging presidentsverkiezingen plaatsvinden. Veel meer smaken zijn er niet. De president zou, vermoed ik, voor de eerste optie kiezen als hij dacht dat hij daarmee weg kan komen. Maar die garantie heeft hij niet. Mocht zo’n poging mislukken, dan kan hij meteen een enkele reis Moskou boeken. Maar een compromis met de oppositie betekent in de huidige omstandigheden zeker zijn politieke einde.
 
Keuze voor EU
 
Het is voor de EU  niet zo moeilijk een keuze te maken. Optie twee ligt voor de hand. In Brussel klinkt steeds luider de roep om het aftreden van de president. De internationale gemeenschap kan op drie manieren met de situatie in Oekraïne omgaan:  1. er zich niet direct mee bemoeien (de officiële lijn van president Poetin), 2.  bemiddelen (dat was de lijn tot vandaag) of 3. druk uitoefenen en de verantwoordelijken voor het geweld aanpakken (de VS). Op donderdag 20 februari vergaderen de EU ministers van Buitenlandse Zaken over de ontstane situatie. Ik verwacht dat ze zullen opteren voor een combinatie van een nieuwe bemiddelingspoging en strafmaatregelen tegen het regime. Het kan ook zijn dat Moskou, dat de oppositie verantwoordelijk houdt,  en Washington, dat de oppositie openlijk steunt,  het voortouw nemen.  De situatie blijft onvoorspelbaar.