Instituut Clingendael organiseert een online debat over Europa en duurzaamheid. Verschillende experts en opinieleiders duiden ontwikkelingen en geven hun visie. Hoe kan de EU bijvoorbeeld bijdragen aan duurzame verstedelijking? Hieronder volgt gastblog #12 van de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb.
De discussie over Europa gaat vooral over meer of minder. In Nederland overheerst de laatste invalshoek en wordt de Europese aandacht voor een duurzame stedelijke agenda niet zondermeer omarmt. Nog niet zo lang geleden werd het voorstel om bij de Europese middelenverdeling geld richting de steden te schuiven door de lidstaten, Nederland mede voorop, geschrapt. De boekhoudkundige benadering waarbij we zoveel mogelijk aan Europa proberen te verdienen en zo weinig mogelijk wensen bij te dragen voert daarbij de boventoon. Los van het feit dat voor het gemak de verworvenheden van het Europese project worden vergeten, is die insteek een fundamenteel verkeerde. Het gaat niet om meer of minder maar om wat wel of niet.
We staan voor enkele fundamentele wijzigingen in onze maatschappij, maar houden (te lang) vast aan oude benaderingen. In de wereldwijde voedselvoorziening speelt innovatie een grote rol en als tweede exportland ter wereld is Nederland hier heel sterk in, maar op Europese schaal blijft de traditionele landbouwreflex dominant. De interne markt heeft ons veel gebracht, zeker in de ontwikkeling van de Rotterdamse haven, maar voor de schaduwzijde zoals sociale uitbuiting van werknemers afkomstig uit andere lidstaten is (nog) onvoldoende oog. De grote veranderingen die ons op energiegebied te wachten staan vragen om een snellere verduurzaming van onze economie, industrie en leefomgeving. Maar we blijven verslaafd aan goedkope vervuilende energie. Dat vraagt ook om een hernieuwde aandacht voor onze maakindustrie, de verduurzaming ervan en het scholen van de mensen die in deze industrieën en met deze nieuwe technieken kunnen werken. Alleen dan kunnen we de transitie naar een duurzaam circulaire stedelijk systeem, met in Rotterdam de haven als logistieke hub, realiseren.
Deze transformatie speelt zich met name af in het stedelijk gebied en betreft een veelheid aan partners. Overheden, bedrijven, opleidings- en kennisinstellingen en niet te vergeten de bewoners. De Europese Unie is weliswaar een club van lidstaten maar het zijn toch vooral de gemeenten die als eerste overheid het Europese loket vormen. In de steden worden de werknemers van de toekomst opgeleid, zoeken de nieuwe werknemers een woonplek en vindt hun integratie in de lokale samenleving plaats, en liggen de grootste opgaven voor de verduurzaming en verbetering van de leefomgeving. Het vestigings- en leefklimaat van de stedelijke gebieden draagt in belangrijke mate bij aan het innovatieve vermogen van de Europese Unie en is daarmee cruciaal in het bereiken van de doelen van de Europa 2020 strategie.
Scheidend Eurocommissaris Hahn heeft dit maar al te goed begrepen. Ten eerste heeft hij gedurende zijn mandaat zijn portefeuille verbreed tot regionaal én stedelijk beleid en daarmee als eerste Commissaris de stedelijke competentie geformaliseerd. Tijdens het Cities of Tomorrow Forum van afgelopen februari heeft hij bovendien de discussie gelanceerd hoe het stedelijke domein in de toekomst binnen de Europese instituties ingebed dient te worden. Hij is in deze ambities de afgelopen jaren gesteund door het Europees Parlement waar de Urban Intergroup door het Parlement zelf is ingesteld om aan de groeiende aandacht voor de stedelijke vraagstukken invulling te geven. En ook het groeiende aantal steden dat actief is in Europese (samenwerkings)projecten onderstreept de noodzaak van een Europese visie op en aanpak voor de stad.
Met de Europese verkiezingen voor de deur en de installatie van een nieuwe Europese Commissie later dit jaar is het nog maar de vraag of zo’n visie en aanpak er gaan komen. Als het aan de steden ligt wel. In het Comité van de Regio’s, het EU adviesorgaan van decentrale overheden, werkt mijn collega Verkerk van Delft aan een advies over een geïntegreerde stedelijke agenda voor de EU. Het Eurocities netwerk heeft een speciale Taskforce 2014 ingesteld, en ter voorbereiding op het Nederlandse voorzitterschap van de Europese Unie in het eerste halfjaar van 2016 wordt een stedelijke agenda voorbereid. Niet voor het eerst overigens. In 2004 werd tijdens de informele ministerraad in Rotterdam al het Urban acquis vastgesteld en daarvoor vond al in 1997 in Noordwijk de eerste informele raad voor stedelijk beleid plaats. Tijdens al deze bijeenkomsten werd in de slotconclusie de belangrijke rol van de stad in het Europese project benadrukt en gingen de ministers over tot de orde van de dag. Op naar het volgende Europese treffen of verklaring. Soms met de steden aan tafel, maar vooral als lidstaten onder elkaar. Voor u, zonder u. Anno 2014 moet dat toch echt anders.
In een tijd van vergaande decentralisaties overal in Europa kan het niet zo zijn dat wanneer er (nieuwe) Europese besluiten worden voorbereid die de gemeente als eerste overheid direct raken, onze bestuurslaag maar in beperkte mate is geconsulteerd. Of erger, dat Europese besluitvorming welke cruciaal is voor het welslagen van onze stedelijke opgaven door de nationale overheden wordt geblokkeerd. Of we het willen zien of niet, Europa heeft al meer dan vijftig jaar een groeiende invloed op de stedelijke ontwikkeling en het wordt hoog tijd dat hier expliciet aandacht aan wordt besteed. Vanuit de bestuurlijke kokers kijken naar het beter samenbrengen van Europees beleid en wetgeving op het gebied van stimuleren van werkgelegenheid en bestrijding van (jeugd)werkloosheid, luchtkwaliteit en geluidsoverlast, energie-efficiëntie en verduurzaming, scholing en innovatie, integratie en veiligheid. Dat vraagt soms om aanvullend Europees beleid en soms om het schrappen van wetgeving, maar altijd gericht op een beter kader waarin de stedelijke gebieden optimaal kunnen acteren en maximaal bijdragen aan de gezamenlijke doelstellingen.
Dat is de echte uitdaging waar Europa voor staat en waaraan de nieuwe Europarlementariërs een invulling aan moeten geven. Een Europese Unie die meer is dan een club van lidstaten, die daadwerkelijk invulling geeft aan het Europa van de burger en die een antwoord biedt op de grote maatschappelijke uitdagingen waar we de komende jaren voor staan.
Ahmed Aboutaleb is burgemeester van Rotterdam.
