Denk aan de Amerikaanse president Barack Obama en aan kernwapens, en waarschijnlijk komt al snel zijn beroemde toespraak in Praag uit 2009 bovendrijven, waarin hij opriep om te werken aan een kernwapenvrije wereld. Was dat niet deels de aanleiding voor zijn Nobelprijs? Maar wie vijf jaar later de balans opmaakt, moet constateren dat Obama niet echt de daad bij het woord heeft gevoegd.
Wat betreft het verminderen van de kernwapendreiging in de wereld vallen op het eerste gezicht weinig successen te noemen. Goed, in 2010 sloten de VS en Rusland het ‘New START’ verdrag, waarbij inderdaad vermindering van het aantal kernwapens in beide landen werd afgesproken. Die vermindering op traditionele wijze valt procentueel echter nogal mee en nog altijd beschikken beide landen samen over 15.300 kernkoppen, ofwel 94 procent van alle kernwapens in de wereld. Een schepje ontwapening er bovenop zou niet zo gek zijn.
Ook startte Obama het Nuclear Security Summit proces, dat dit jaar zelfs Den Haag aandeed. Maar bij het NSS-proces staan kernwapens nadrukkelijk níet op de agenda, het gaat om terroristen die civiel nucleair materiaal in handen kunnen krijgen. Verder zijn de onderhandelingen over het nucleaire programma van Iran nog niet ontaard in militair conflict, zoals Obama’s voorganger nog Irak binnenviel om vage verdenkingen, dat moet ook worden gezegd.
En wat nog meer? Na een korte denkpauze schieten vooral besluiten te binnen die haaks staan op kernontwapening. Zo ging het budget van de Amerikaanse regering om het nationale kernwapenarsenaal te moderniseren juist flink omhoog, terwijl het budget voor nucleaire veiligheid en non-proliferatie daalde. Onder de moderniseringsplannen vallen ook de Amerikaanse kernbommen die in Europa (waaronder Nederland) liggen. Dat is toch merkwaardig te noemen, een president die tegen kernwapens is maar er wel flink in investeert. Ook opvallend: recentelijk vernieuwde Obama de nucleaire samenwerkingsovereenkomst met Groot-Brittannië, daterend uit de hoogtijdagen van de Koude Oorlog (1958). De Amerikanen dragen daarmee in grote mate bij aan de op handen zijnde modernisering van het Britse kernwapenarsenaal. Obama is misschien niet bezig met méér kernwapens, maar wel met geavanceerdere kernwapens.
Is Obama’s wens van een kernwapenvrije wereld in lijn met zijn investeringen in geavanceerdere kernwapens? Gek genoeg wordt in Amerikaanse overheidskringen wel zo geredeneerd. Obama’s tweede man, Joe Biden, legde al eens uit dat hoe beter je kernwapens zijn, hoe minder je ervan nodig hebt. Geld pompen in kernwapenontwikkeling om zo tot minder kernwapens te komen, dus. Zelfs als dit zo werkt, hoe kijken landen met minder budget hiernaar? Om tegen de modernere kernwapens van de VS op te kunnen, hebben zij nog grotere aantallen ‘ouderwetse’ kernwapens nodig, is het niet? Of de VS nu echt effectieve ontwapeningssignalen afgeeft, is maar zeer de vraag.
Is het grotendeels falen van Obama’s ontwapeningsagenda de schuld van de Republikeinen misschien, die alle mooie plannen van Obama proberen te blokkeren in Congres en Senaat? En van Vladimir Poetin, die niet mee wil doen met Obama’s glorieuze wereldverbeterplannen? Laten we het daar voorlopig maar op houden, dan kunnen we ons in elk geval nog vasthouden aan de symboolwerking van Obama’s toespraak in Praag. Obama is waarschijnlijk wel degelijk tegen kernwapens, het lukt hem politiek gezien alleen niet om ook maar een deuk in een pakje boter te slaan.
