Research

Op-ed

Waarom zoveel haast met die onderzeeërs?

30 Mar 2016 - 15:22
Dick Zandee
Source: Marion Doss/flickr.com
Back to overview

Het is gek om nieuwe onderzeeboten te eisen terwijl er nog steeds een tekort aan munitie is.

Nederland moet nieuwe onderzeeboten aanschaffen ter vervanging van de huidige Walrus-klasse, aldus de woordvoerders van het CDA, de PvdA en de VVD in de Defensiecommissie van de Tweede Kamer op 23 maart. Waar minister van Defensie Hennis (VVD) nog allerlei voorwaarden heeft - vooral de noodzaak van internationale samenwerking teneinde aankoop en instandhouding financieel rond te breien - stelde de woordvoerder van haar eigen partij dit geen halszaak te vinden. De PvdA was tegen de aanschaf van nieuwe onderzeeboten (vorig verkiezingsprogramma), maar gaat nu akkoord. Het CDA dringt aan op een snel en positief besluit.

Vanwaar deze kippendrift van de regeringspartijen en het CDA? Een besluit over aanschaf valt eerst in 2018, na de verkiezingen in maart 2017. Tijdens de huidige kabinetsperiode gaat het over de behoeftestelling: het 'waarom, waarvoor en wat'.
 
Daarover sprak de Defensiecommissie nauwelijks. Voorstanders stellen dat nut en noodzaak van de vervanging van de Walrus-klasse buiten kijf staat. Einde discussie.
 
Te nauwe benadering
Tegenstanders zoals de SP gaan het debat uit de weg met een verwijzing naar 'nieuwe speeltjes voor de generaals'. Jammer, want het onderwerp - en daarmee Defensie in bredere zin - verdient serieuze aandacht en weloverwogen besluitvorming.
 
De aanschaf van nieuwe onderzeeboten wordt thans behandeld als een 'vervangingsvraag'. Dat is een te nauwe benadering. Centrale vragen moeten zijn: welke prioriteiten gelden voor de Nederlandse krijgsmacht gezien (1) de toekomstige dreigingen, (2) de tekortkomingen in de NAVO en de EU, en (3) het beschikbare budget?
 
Over de veiligheidsrisico's bestaat geen onduidelijkheid: de wereld wordt instabieler en Europa is omringd door een boog van conflictpotentieel in het Oosten en het Zuiden. Poetin zal het Westen blijven uitdagen en elke zwakheid uitbuiten. Islamitische Staat heeft ons de ogen geopend over moderne terreur die zich uitstrekt van Raqqa tot Brussel. Afrika blijft het continent met de explosieve cocktail van een enorme bevolkingsgroei, gering economisch perspectief en veelal corrupte regimes.
 
Europese tekortkomingen
Dat vraagt dus om een Nederlandse krijgsmacht die met partners in staat is aan Europa's grenzen, maar ook daarbuiten, op te treden, toegerust voor geweldsescalatie, maar tevens voor stabilisatie en wederopbouw.
 
De Europese tekortkomingen zijn bekend: strategisch transport, bijtanken in de lucht, inlichtingen en precisiewapens. Mogelijke nieuwe onrust aan de oostgrenzen maar ook eventueel ingrijpen in conflicten elders vragen om meer robuuste landstrijdkrachten, zo constateerde de NAVO al op de Top van Wales in september 2014.
 
Dat vergt meer geld voor Defensie, maar hier wringt de schoen. Recente stijgingen van defensiebudgetten zijn te gering om verliezen uit het verleden op te heffen. Dat geldt ook voor Nederland. De vorige week afgetreden Commandant Landstrijdkrachten, Mart de Kruif, meldde op paaszaterdag in het AD dat slechts de helft van de voertuigen inzetbaar is. Tekorten wat betreft munitie en reserveonderdelen bestaan nog steeds. Minister Hennis noemt een toename van 2 miljard (op een huidige begroting van 8 miljard) als vereiste om de krijgsmacht op peil te houden en te moderniseren met nieuw materieel zoals onderzeeboten.
 
Terug bij af
De vraag is of een dergelijke budgetgroei er komt. De economie groeit niet spectaculair. De binnenlandse veiligheid, de zorg en bevordering van banengroei zijn andere prioriteiten binnen de rijksbegroting. Ook een volgende regering zal meer uitgaven voor Defensie afwegen tegen andere noden. Daarmee zijn we terug bij af.
 
In het debat over de toekomstige krijgsmacht moet niet worden uitgegaan van 'vervanging van wapensystemen' maar van afweging van prioriteiten. Stijgt het budget niet met de gewenste 2 miljard euro, dan loopt de Nederlandse krijgsmacht in de jaren twintig vast in een fuik van te hoge investeringen voor de F-35, onderzeeboten en fregatten. Bovendien zal opnieuw blijken dat de krijgsmacht niet in stand is te houden.
 
Daarbij dreigt de landmacht definitief in het zand vast te lopen, terwijl meer robuuste capaciteiten te land juist vereist zijn.
 
Zie hier de volledige publicatie in De Volkskrant