Sociaal Europa en het VK: de kern van het Brexit debat

Wie de Britse tabloids erop na slaat, ziet dat het bij de voorstanders van een Brexit niet alleen gaat om afkeer van de EU of vasthouden aan het ideaalbeeld van een onafhankelijke Britse natie. Zorgen zijn er ook over sociale verworvenheden en de Britse verzorgingsstaat. De ‘tsunami ‘ van arbeidsmigranten uit alle delen van de EU speelt een hoofdrol in het debat en wordt waargenomen als sociale last en oneerlijke concurrentie. Een fundamenteel principe van  de interne markt – namelijk dat werknemers zich vrij door de EU kunnen bewegen – wordt  daarmee ter discussie gesteld.  Welke rol speelt Sociaal Europa  in het Brexit debat?

 

Remain: Brexit betekent een verlies van Europese sociale verworvenheden
Een ruime meerderheid van de Britse vakbonden heeft zich echter uitgesproken tegen de Brexit en steunt het Remain kamp. Hun belangrijkste argument is dat na een eventueel uittreden van het Verenigd Koninkrijk een rechtse regering belangrijke sociale verworvenheden, die deel uitmaken van het zogenaamde EU acquis, schrapt.  Welke rechten zouden daarbij in het geding zijn?

 

Genoemd worden gezondheid en veiligheid op het werk, discriminatie op de werkvloer, de bescherming van zwangere werknemers, part-time en kortlopende werknemers en uitzendkrachten als ook rechten betrekking hebbende op arbeidstijden, op informatie en consultatie en de rechten van werknemers bij faillissement. Omdat al deze rechten in EU verdragen zijn vastgelegd, zijn ze beter afdwingbaar dan vergelijkbare rechten in andere internationale afspraken.

 

Volgens een rapport uitgebracht door de Britse vakbeweging zou het een regering niet moeilijk vallen ze uit te hollen na uittreding. Veel EU regels zijn overigens opgesteld om binnen de interne markt een level playing field op sociaal gebied te bevorderen en races to the bottom tussen lidstatentegen te gaan. Mocht het Verenigd Koninkrijk na een Brexit willen blijven participeren in de interne markt, dan is het voorstelbaar dat de EU vraagt dat het land aan overeengekomen sociale eisen blijft voldoen.

 

Premier Cameron zelf stelt dat door uit de EU en Europese markt te treden er minder economisch profijt wordt gegenereerd dat de National Health Service of de pensioenen van Britten ondersteunt.

 

Links niet unaniem voor Remain
De steun voor de blijven campagne is in linkse kringen niet unaniem. Labour leider Jeremy Corbyn aarzelde eerst maar stelt nu dat alleen door in de EU te blijven het mogelijk is een duw te geven aan een echt Sociaal Europa. Dat wordt weer tegengesproken door verscheidene andere linkse opinie leiders en vakbondsactivisten die een sociaal Europa eerder als een bedreiging zien dan als een nastrevenswaardig doel. Zij koppelen een Lexit ( exit of the left) aan de discussie over de Brexit. De EU staat volgens hen voor een totaal verkeerde sociaal economische aanpak van bezuinigen en harde hervormingen. Met desastreuze gevolgen voor de arbeidersklasse en met als angstwekkend voorbeeld van wat de Grieken is aangedaan – de radicale voormalige minister van Financiën van dat land , Varoufakis, roept de Britten overigens op in de EU te blijven.

 

De niet al te beste sociaal economische prestaties van de Eurozone maken het relatief gemakkelijk, ter linker en ter rechterzijde, om de EU in een kwaad daglicht te stellen.

 

Leave: het Europese vrije verkeer als (sociale) bedreiging
Sociaal Europa wordt door velen in het land op een lijn gesteld met het vrije verkeer van werknemers. Ooit was het VK de eerste om arbeidskrachten uit de nieuwe lidstaten te begroeten. Maar dat werden er zoveel dat ze nu als een bedreiging worden gezien en dat roept veel negatieve emoties op waartegen de statistieken van het pro-kamp slecht opgewassen lijken te zijn. Het debat gaat vooral daarover, en over de concessies die Cameron in Brussel heeft bedongen ten aanzien van het terugdraaien van (sociale) rechten van buitenlandse werknemers – tornen aan het principe zelf is een onhaalbare kaart in Brussel.

 

Het compromis op het vrije verkeer bij Remain
Mochten de Britten stemmen voor blijven, dan wordt de EU wetgeving op enkele punten aangepast. Dat zal Londen ertoe in staat stellen de aanspraken van buitenlandse werknemers op uitkeringen en dergelijke te beperken en te faseren gedurende de eerste vier jaren van hun verblijf. Het gaat om een noodremprocedure waarop elke lidstaat een beroep kan doen bij een bovengemiddelde toestroom van arbeidsmigranten. Omdat het VK nooit gebruik heeft gemaakt van de mogelijkheid om het vrij verkeer van werknemers uit de nieuwe lidstaten gedurende een overgangsfase op te schorten, zijn daarheen veel meer mensen getrokken hetgeen een onmiddellijk beroep op de noodrem zou rechtvaardigen. De regeling gaat overigens pas in nadat de nodige wetgeving dor het EP is goedgekeurd waarmee hij voor de hele EU gaat gelden.

 

Het einde van het vrije verkeer bij Brexit
Mocht het Britse electoraat stemmen voor een Brexit, dan is het met Cameron overeengekomen pakket van tafel. Het is moeilijk voorstelbaar dat de Oost-Europese lidstaten die nu akkoord gegaan zijn dat zullen blijven doen na een Brexit ook al zouden landen als Nederland dat best wensen.  De voorziene wetgeving zou overigens alleen een indirecte rem op arbeidsmigratie zijn. En dat gaat veel Britten niet ver genoeg. Alleen door de EU te verlaten, zal het VK niet langer gebonden zijn aan het vrij verkeer van werknemers.  Dit kon wel eens de sterkste troef van het uittrederskamp blijken te zijn.

 

Het uittreden van het VK heeft zo geen directe gevolgen voor het Sociaal Europa maar mogelijk wel voor het sociale gehalte van dat land zelf. In het meer Zuidelijke deel van de EU zou echter wel eens applaus kunnen klinken vanwege het wegvallen van een lidstaat die altijd voorrang heeft willen geven aan de markt boven de sociale dimensie.