De logica van Pyongyangs ‘chicken game’ met de wereld

Het afvuren van een Noord-Koreaanse raket over Japan heen – en niet erlangs – is allereerst een levensgevaarlijke provocatie door het regime in Pyongyang. Het gaat om een middellangeafstandsraket die een kernwapen zou kunnen vervoeren, en de lancering is in flagrante strijd met resoluties van de Verenigde Naties die dit soort testen verboden hebben. Laten we desondanks proberen te begrijpen waarom Kim Jong-un de wereld gisteren weer trotseerde.

In de eerste plaats werd de raket niet op het Amerikaanse eiland Guam afgevuurd, in weerwil van eerdere aankondigingen raketten op of vlakbij Guam te laten neerkomen. Daaruit kunnen we voorzichtig de conclusie trekken dat Kim Jong-un vooralsnog terugdeinst voor de confrontatie met de VS en Zuid-Korea. Hij koos ervoor om de kop in de wind te gooien op de – op dit moment – meest provocatieve maar minst ‘vergeldingsgevoelige’ manier.

In de tweede plaats was de proef bedoeld om het afweersysteem van Japan nog eens op de proef te stellen, nadat in juni een gezamenlijke Amerikaans-Japanse oefening met het Aegis-raketweersysteem tegen een Noord-Koreaanse raketproef zoals deze was mislukt. Deze keer koos Japan er voor Aegis niet nogmaals in stelling te brengen, wellicht bang dat het opnieuw zou falen. Noord-Korea mag daaruit misschien de conclusie trekken dat Aegis voorlopig een gatenkaas is en dat het Japan bang kan maken. Maar het neemt daarbij ook het risico dat het twee alternatieve discussies in Tokio aanwakkert, die nu nog gedempt worden gevoerd: die over de ontwikkeling van een eigen kernwapen en over het uitvoeren van preventieve aanvallen op Noord-Koreaanse lanceerinrichtingen.

Noord-Korea lokt daarmee op alle fronten Japan uit de tent, en het realiseert zich dat de militaire voorsprong tijdwinst geeft. Die kan het mogelijk nu nog verzilveren mocht het tot een deal – waarin stappen worden gezet naar ontwapening of een vredesakkoord – worden gedwongen. Want dit kan niet goed blijven gaan, dit is een chicken game waarin twee auto’s frontaal op elkaar afstormen en iedereen, ook Kim Jong-un, beseft dat alleen een deal de fatale botsing kan voorkomen. Kim lijkt te beseffen dat een rechtstreekse militaire aanval op de VS noodlottig is, dat confrontatie met Zuid-Korea hem een rokende puinhoop zal opleveren (Seoul en Pyongyang verwoest) en dat Japan de zwakste schakel is waar dreigementen nog effect sorteren.

In de derde plaats duidt de raketproef, hoewel ‘slechts’ een horizontale herhaling van de recht omhoog geschoten raket van een paar maanden geleden (vermoedelijk Hwasong-12), toch weer op militaire progressie. In de Noord-Koreaanse ‘chicken game-logica’ is dat dus winst, want de raket is ditmaal uit een dichtbevolkt gebied rond Pyongyang afgeschoten, wat de optie van een preventieve aanval door Amerikaanse en/of Japans-Zuid-Koreaanse middelen compliceert. Zou Noord-Korea zijn raketten voortaan van elke willekeurige plaats kunnen afvuren, bijvoorbeeld vanaf mobiele lanceerinrichtingen, dan is de weg van een preventieve uitschakeling zelfs opeens vrijwel afgesloten.

In de vierde plaats is de raketproef ook psychologische compensatie voor het uitblijven van de verwachte zesde atoomproef van Kim Jong-un: een boodschap dat de dictator niet geheel ongevoelig is voor de druk uit Washington en ook Beijing en Moskou om een beetje in te binden en bluf te verkiezen boven het gezichtsverlies dat met een eventuele mislukking van zo’n proef gepaard zou gaan.

In de vijfde plaats is de raketproef in dubbel opzicht een politieke test van Trump. Technisch had deze proef ook op een ander tijdstip kunnen worden gedaan, dus de timing is – afgezien van het debat in Japan over het beste antwoord – interessant. Trump kampt, alleen al door orkaan Harvey, met enorme binnenlandse problemen. Zal hij het Amerikaanse antwoord op deze raket aan zijn gematigder Tillerson delegeren, of tweet hij toch liever zelf even iets krachtigs tussen de natuurrampen door? Hoe ver gaat de Amerikaans-Japanse solidariteit überhaupt, nu Noord-Korea heeft laten zien Guam en Okinawa nog niet aan te durven?

Hoe dan ook is de prijs hoog en naderen de auto’s elkaar op de eenbaansweg. Dat is het belangrijkste, zesde, signaal: Noord-Korea zoekt de grens op en als het nog tot een deal komt, dan ook pas als het alle risico’s beproefd heeft.

Deze tekst verscheen als opinie  in de NRC op 29 augustus 2017.