“Nederland heeft een nieuwe Chinastrategie nodig”
Een nieuwe Chinastrategie is nodig
De veranderende machtsverhouding en toenemende spanningen tussen de VS en China overschaduwen steeds meer andere onderwerpen op internationaal vlak. Opvallend is dat het hoofdstuk Internationaal van het regeerakkoord opent met de zin: “We leven in een wereld met veranderende machtsverhoudingen en instabiliteit rond Europa. Door de opstelling van landen als China en Rusland en de sterkere focus van de VS op Azië moeten we onze vrijheid, veiligheid en welvaart actiever beschermen.” Daarmee geeft het kabinet meteen aan dat zij geopolitiek en de Amerikaanse Chinastrategie belangrijk acht voor het bepalen van de Nederlandse positie. Nederland staat voor het eerst sinds de Koude Oorlog voor de uitdaging een nieuwe strategische positie te kiezen. Europa draagt bij aan de Amerikaanse Chinastrategie door via de NAVO de VS militair te ontlasten in en rond Europa. De andere, impliciete, kant van het verhaal is: de NAVO moet het grotendeels aan de Europese Unie overlaten om China’s strategische invloed in Europa tegen te houden met economische middelen.
Inzetten van economische macht
Het goede nieuws is dat de Europese Unie zich meer dan voorheen opstelt als een zelfbewuste geopolitieke speler, en Nederland beweegt daarin mee. Toch zie ik in het regeerakkoord een grote mate van continuïteit. De Nederlandse China-strategie is nog steeds vooral reactief-defensief, en biedt geen positionering ten opzichte van de relatie VS-China. Wel was er in 2019 nog nadruk op de bewustwording van Nederland over China-risico’s, zo moesten we niet meer naïef zijn over China. Nu ligt de nadruk op de inzet van defensieve instrumenten, veelal in EU-verband, tegen bijvoorbeeld economische druk en spionage. Nederland gaat zich actief inzetten voor een meer handelingsbekwame Europese Unie, onder andere op handel en veiligheid. Het voornemen de economische macht meer strategisch in te zetten, duidt op het opschuiven naar een positie die andere mogendheden al langer innemen. China, de VS en Rusland doen dat ook. Een opvallende passage in het akkoord is: “Nederland bekijkt samen met een representatief aantal gelijkgestemde EU-lidstaten de erkenning van genocides en onder welke voorwaarden gezamenlijk tot erkenning van genocides kan worden overgegaan. Uitspraken van internationale gerechts- of strafhoven, wetenschappelijk onderzoek en/of vaststellingen door de VN-Veiligheidsraad zijn hierbij zwaarwegend.” Dat is interessant. Wil het kabinet in plaats van een liga van democratieën, een liga van erkenners van genocide als platform om onder meer China te confronteren met diens rol in de provincie Xinjiang?
Speler in plaats van speelveld
Nederland heeft een nieuwe Chinastrategie nodig. Bovendien moet de zin “De EU moet een speler zijn in plaats van een speelveld voor andere grootmachten” een prominente plek krijgen in het buitenlandbeleid van Rutte IV.