Bijna alle Chinese gemeenten en provincies hebben momenteel vriendschapsbanden.[6] Als achtergrond voor de historische trendanalyse is hieronder een overzicht opgenomen van de organisatievormen en betrokken actoren van China’s decentrale diplomatie.

Relatie centraal-lokaal

Buitenlands beleid is het prerogatief van het landelijk bestuur. Dat wil zeggen: de Centrale Commissie Buitenlandse Zaken van de Communistische Partij China (CCP), voorgezeten door secretaris-generaal Xi Jinping, stelt de beleidsprioriteiten en strategische kaders waar alle diplomatieke activiteiten van centrale en decentrale actoren aan moeten voldoen. Op decentraal niveau zijn provincies de leidende kracht achter de uitvoering van buitenlands beleid[7] – provincies hebben in het bijzonder relatieve autonomie in de ontplooiing van buitenlands economisch beleid en internationale aspecten van verstedelijkingsbeleid.

Een geïnterviewde beschrijft de relatie tussen centraal en decentraal diplomatiek beleid als een exercitie in strategisch opportunisme: Centraal stelt kaders, targets en toon, decentraal verkent de mogelijkheden om daarbinnen de eigen-gestelde doelen na te streven, alsook om via de eigen instrumenten zo sterk mogelijk bij te dragen aan de landelijk-bepaalde strategie. Het management van buitenlandse betrekkingen van Chinese provincies vindt plaats in een gelaagd systeem. Het provinciale Kantoor voor Buitenlandse Zaken (ook Foreign Affairs Office of FAO genoemd) en het Handelsdepartement (Department of Commerce of DoC) staan doorgaans onder de bestuurlijke leiding van de partijsecretaris. Het FAO staat onder duaal toezicht van het provinciaal bestuur en het landelijke Ministerie van Buitenlandse Zaken, zoals het DoC ook onder toezicht van het Landelijke Ministerie van Handel (Ministry of Commerce of MOFCOM) staat. Soms is het Kantoor voor Overzeese Chinezen (Overseas Chinese Affairs Office of OCAO) samengevoegd met het FAO. De OCAO’s staan sinds een reorganisatie van 2018 onder leiding van het Verenigd Front (United Front Work Department of UFWD).

Het CPAFFC

De Chinese Volksvereniging voor Vriendschap met Buitenlanden (Chinese People’s Association for Friendship with Foreign Countries, hierna CPAFFC) coördineert op landelijk niveau alle stedenbanden, en heeft op de vele decentrale niveaus kantoren die parallel aan de FAO’s werken.[8]

Het CPAFFC heeft toezicht op alle Memoranda of Understanding (MoU) van nieuwe vriendschapsbanden. De lokale Foreign Affairs Offices stellen rapporten op over de vriendschapsbanden die ze willen aangaan. Die rapporten moeten ingaan op de industriële, historische en politieke karakterieken van de kandidaat-zusterstad. De FAO’s leggen deze rapporten ter beoordeling voor aan het landelijke hoofdkantoor van het CPAFFC. Mocht het CPAFFC-akkoord gaan, dan wordt die beslissing aan het Ministerie van Buitenlandse Zaken voorgelegd ter ratificatie. Vervolgens legt het presidium van de decentrale overheid het voor aan het Staand Comité van het Volkscongres. Activiteiten moeten regelmatig aan het Ministerie van Buitenlandse Zaken gerapporteerd worden.[9]

Het CPAFFC noemt zichzelf een non-gouvernementele organisatie (ngo). Dat is een wassen neus. Een geïnterviewde die gedurende zijn loopbaan veel contact met het CPAFFC had, zegt:

In feite is het CPAFFC een verlengde van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Ook op lokaal niveau is de directeur van het Foreign Affairs Office van een gemeente of provincie vaak ook de voorzitter van de lokale afdeling van het CPAFFC.

Het landelijk bestuur van het CPAFFC wordt volledig bevolkt door gerenommeerde ex-diplomaten en partijprominenten, met sterke banden met het UFWD.[10] Het CPAFFC onderhoudt vriendschapsverenigingen in vele landen en regio’s,[11] maar heeft geen eigen organisatie in Nederland. Wel heeft het een MoU en intensief contact met de Vereniging Nederland-China.

Het UFWD en het CPAFFC[12]

Opvallend is dat de adviesraad van de CPAFFC grotendeels bestaat uit leden van het Nationaal Comité van de Politieke Consultatieve Conferentie van het Chinese Volk (Chinese People’s Political Consultative Conference, hierna CPPCC).[13] Volgens de Chinese Grondwet heeft de CPPCC een belangrijke rol in het stimuleren van vriendschap met andere landen.[14] De CPPCC wordt alom gezien als een instituut dat wordt geleid door het UFWD. [15] Sommige analisten concluderen hieruit dat de CPAFFC ‘slechts’ een front-organisatie van het UFWD is.[16] Deze classificatie lijkt geen recht te doen aan de relatief sterke positie die de CPAFFC heeft in China’s bredere diplomatieke apparaat. Het CPAFFC is deel van China’s verenigd front-aanpak, zonder twijfel onderhevig aan invloed maar niet aan directe leiding van het UFWD. De balans van invloeden op de CPAFFC, en de prominentie van de CPAFFC, is aan het verschuiven, zoals blijkt uit de trendanalyse: parallel aan het belangrijker worden van verenigd front-werk en recentralisatie van buitenlands beleid onder Xi Jinping, herneemt de CPAFFC ook een meer prominente positie in recente jaren.

MOFCOM en verwanten

Voor Nederlandse handelsreizen en decentraal-diplomatieke missies naar China is de Chinese Raad voor Internationale Handelspromotie (Chinese Council for the Promotion of International Trade of CCPIT) een belangrijke partij. De CCPIT is een nationaal agentschap voor het stimuleren van handel en het aantrekken van investeringen dat valt onder gezag van Ministerie van Handel (Ministry of Commerce, hierna MOFCOM). Ook hier is een indirecte relatie met het UFWD: ter illustratie kan opgemerkt worden dat de statuten van CCPIT verklaren dat een van haar kerndoelen het uitvoeren van ‘Verenigd Front- en stabiliteits-gerelateerd werk’ is.[17] Verschillende geïnterviewden lieten weten dat het CCPIT een vaste partner is bij bezoeken aan China, maar zelden aanwezig is bij Chinese delegaties aan Nederland.

Een ander voor Nederland relevant uitvoeringsorgaan van MOFCOM is de Sino-European Investment Promotion Association (SEIPA) dat huist in Capelle aan de IJssel. Het wordt aangestuurd vanuit Hongarije door het China Investment Promotion Agency EU (CIPA-EU). CIPA-EU valt dan weer onder MOFCOM en heeft in de meeste grote Chinese provincies een regionaal kantoor. SEIPA heeft als doel het aantrekken van buitenlands kapitaal naar China en faciliteren van Chinese investeringen in de Benelux.[18] Nederlandse betrokkenen laten weten dat SEIPA niet slechts uitwisseling faciliteert tussen bedrijven, maar ook eigenstandige winsttargets heeft. Ook bestaat het vermoeden dat private belangen in betrokken sectoren van bestuurders doorsijpelen in SEIPA’s activiteiten.

Yang Long, Chen Xin, Jiang Liu, “The Characteristics and Functions of International Friendship Cities of China – and Prospects of Local Cooperation in Sino-Poland Relations,” Nankai University, 2017 (silo.tips) Verreweg de meeste banden worden onderhouden door steden in het oosten van China. De meeste decentrale banden worden onderhouden met Japan (249 banden), V.S. (238), Zuid-Korea (151), Rusland (112) en Australië (91). 35% van haar stedenbanden (745) zijn met steden in de EU.
De Volksrepubliek wijst 23 provincies aan, waaronder Taiwan. Een aantal steden heeft een status gelijk aan die van een provincie en vallen direct onder het bestuur van de centrale overheid. Dat zijn Beijing, Shanghai, Tianjin en Chongqing. Daarnaast kent China nog vijf autonome regio’s (Guanxi, Binnen-Mongolie, Ningxia, Tibet en Xinjiang) en de twee Speciaal-Administratieve Regio’s Macau en Hongkong.
Zie voor een overzicht de website van de CPAFFC.
Zie voor een overzicht de website van de CPAFFC.
Voor een overzicht van de adviesraad zie de website van de CPAFFC.
Shannon Tiezzi, “What is the CPPCC Anyway?,” The Diplomat, March 4, 2021
Alex Joske, “The party speaks for you,” Australian Strategic Policy Institute, June 9, 2020 . Xinhua, “Wang Yang calls for promoting high-quality development of united front work,” The National Committee of the Chinese People’s Political Consultative Conference, April 8, 2021
Larry Diamond, Orville Schell, “China’s Influence & American Interests: Promoting Constructive Vigilance,” Hoover Institution, November 29, 2018.
Voor de statuten van het CCPIT zie de website.
Voor meer informatie zie deze website en deze LinkedIn pagina.