De diplomatieke banden van steden en provincies spiegelen de geopolitiek van grootmachten, al staan zij doorgaans niet in het centrum daarvan. Steden en provincies zijn zeer actieve diplomatieke spelers. De diepe verwevenheid tussen China en Nederland laat dat zien: bijna alle provincies en tientallen Nederlandse steden hebben officiële vriendschapsbanden met Chinese tegenhangers, en bijna alle Nederlandse gemeenten zijn wel op een of andere manier betrokken bij uitwisseling met een Chinees bedrijf, overheid of kennisinstelling.[1]

Drie veranderingen verlenen urgentie aan een verdere verkenning van de redenen waartoe China haar decentrale banden met Nederland inzet. Ten eerste is daar de sterke binnenlandse centralisatie-politiek van Xi Jinping, die de relatieve autonomie van steden en provincies lijkt in te perken en de invloed van Communistische Partij China op verschillende takken van de maatschappij verstevigt. Dit roept de vraag op of China’s decentrale diplomatieke banden met Nederland sterker dan voorheen door nationaal-politieke prioriteiten worden beïnvloed, en zo ja, of dat nieuwe risico’s voorbrengt. Ten tweede zijn er de escalerende geopolitieke spanningen tussen China en het Westen. Dit heeft als gevolg dat China verscheidene diplomatieke kanalen versterkt aanspreekt om haar technologische en economische afhankelijkheden van andere landen te verkleinen. De vraag is of ook decentrale banden daartoe worden ingezet, en zo ja, of dat gebeurt op wenselijke of onwenselijke manieren. De derde ontwikkeling biedt Nederland zelf. Het onderwerp China politiseert. Gemeenteraden en lokale pers agenderen de stedenrelatie met China: willen we wel een vriendschapsband onderhouden met een overheid uit een land dat betrokken is bij mensenrechtenschendingen in Hong Kong en Xinjiang?

Recent onderzoek van de Vereniging Nederlandse Gemeenten wijst uit dat veel Nederlandse decentrale overheden juist over deze ontwikkelingen in China veel vragen hebben – vragen die beantwoord dienen te worden om de eigen bezinning te voeden. Dat is dan ook de bestaansreden van dit rapport: inzicht bieden in de manier waarop China’s decentraal-diplomatieke banden met Nederland passen in China’s overkoepelende geopolitieke strategie. Waartoe onderhoudt China banden met Nederlandse gemeenten en provincies?