Research

Trade and Globalisation

Op-ed

Het eindspel-Iran

27 Nov 2014 - 16:52
Source: Franklinheijnen / cc / flickr

Overschaduwd door Oekraïne en de strijd tegen de Islamitische Staat wordt op dit moment naarstig en in het geheim het eindspel-Iran gespeeld.

Op 24 november loopt de termijn af die is verbonden aan de onderhandelingen over het verdachte nucleaire programma. Normaal gesproken is er met zo’n deadline weinig aan de hand: als de onderhandelingen niet uitzichtloos zijn, negeer je hem en onderhandel je weer rustig verder. Dat is in juli ook gebeurd, who cares?

 

Nu zou dat ook kunnen gebeuren, maar is er wel wat aan de hand. Omdat de Republikeinen de tussentijdse verkiezingen hebben gewonnen, is Obama met ingang van 1 januari de Democratische meerderheid in het Congres kwijt, en daarmee ook de zekerheid dat hij een akkoord er doorheen sleept: de Republikeinen zien er niets in en zouden Iran liever nog eens met extra sancties de duimschroeven aandraaien. Ook de Iraanse leider Rouhani weet dat, en zou eieren voor zijn geld kunnen kiezen omdat hij beseft dat de kansen op een deal na januari rap zullen slinken. Rouhani is genegen tot een akkoord omdat de Iraanse economie zucht onder de economische sancties en onder de lage olieprijs, die Iran miljarden aan inkomsten kost.
Dat ziet er simpel uit, een deal ligt voor de hand zou je zeggen, maar het ligt natuurlijk veel gecompliceerder.

Wat de inhoud betreft liggen de partijen nog fors uit elkaar: hoeveel centrifuges mag Iran overhouden om uranium te verrijken, wat gebeurt er met de zwaarwaterreactor in Arak waarmee plutonium kan worden gemaakt, hoe ingrijpend en langdurig zullen de inspecties zijn die Iran van het Internationaal Atoomagentschap (IAEA) zal moeten dulden? Iran heeft 19.000 centrifuges waarvan de helft operationeel is, de VS zet in op hoogstens 1.000 (Israël eist: nul). Er wordt gefluisterd dat een compromis van 4.000 mogelijk is, maar dat is aan beide kanten thuis moeilijk te verkopen.

Rouhani is genegen tot een akkoord: de Iraanse economie zucht onder de economische sancties

Wat de afbouw van de sancties betreft, is het zaak een stok achter de deur te houden omdat je nooit weet of Iran zich aan de bepalingen zal houden. Voor de verandering geven vriend en vijand toe dat ze werken, en dat zou ook een argument zijn om Iran eerst nog verder onder druk te zetten. Maar Rouhani heeft een eenmalige kans gekregen van de opperste leider Khamenei om via een onderhandelde oplossing de economie weer op gang te brengen. Duurt dat te lang, dan zullen de Iraanse hardliners verder aan de poten van Rouhani’s stoel zagen en de parlementsverkiezingen winnen.

Wat de internationale spelers betreft, gaat het natuurlijk niet alleen om Washington en Teheran. Israël volgt met alle middelen de lijn ‘beter geen deal dan een slechte deal’, en houdt de militaire optie nog steeds achter de hand. Het is nu, meer dan ooit, bang dat Obama het op een akkoordje met Iran wil gooien omdat hij het IS-probleem intussen dringender vindt dan de Iraanse bom (waarvan het produceren altijd nog een jaar waarschuwingstijd zou geven), en omdat de arme Amerikaanse president ten koste van alles nog één buitenlandspolitiek succes wil scoren in de twee ellendige jaren die hem resten.

Kwelgeest Rusland kan zich op dit toneel in een sleutelpositie manoeuvreren. Iran zegt de uraniumverrijking niet nodig te hebben voor een bom, maar om de kerncentrales bij Busheer te voeden. Zojuist heeft Rusland een overeenkomst met Iran gesloten om nog eens acht van dat type kerncentrales te leveren. Het is niet 100% duidelijk of de Russen zelf de brandstofstaven zullen bijleveren en de verbruikte staven weer zullen terugnemen, of hierin een rol voor Iran zelf reserveren. In beide gevallen wordt de goede trouw van Poetin, tegenwoordig geen vanzelfsprekende zaak, een make-or-break factor. Het wordt spannend op 24 november.