Na de Europese Parlementsverkiezingen in mei 2014 zal door het Europees Parlement en de Raad een opvolger worden aangewezen voor Barroso. De politieke families van het Europees Parlement mogen hun kandidaten naar voren schuiven voor de functie van Commissievoorzitter. Hoe ziet Gerban-Jan Gerbrandy, Europarlementariër voor D66, de rol van Barroso en zijn opvolger?
De lessen van tien jaar Barroso, wat komt er in jou op?
'In 2009 was D66 niet voor zijn herbenoeming, wij vonden vijf jaar Barroso wel genoeg. Als ik het heel scherp stel is Barroso een man van likken naar boven – trappen naar beneden. Zowel richting Raad, waar hij altijd precies doet wat de grote lidstaten willen en nooit bereid is daar stevig tegen in te gaan, als binnen zijn eigen Commissie.
'Als ik zie hoe hij Commissarissen zoals Tajani (Italië – Industrie) en Oettinger (Duitsland – Energie) laat doen wat ze willen, terwijl dat in mijn ogen zwakke commissarissen zijn. Tegelijkertijd toont hij wel daadkracht met het wegsturen van Commissaris Dalli (Malta – Gezondheid) uit een kleinere lidstaat.
'k vind ook dat Barroso alleen management by speech hanteert en zijn woorden niet laat opvolgen door daden; dat wil zeggen voorstellen. Zo spreekt hij tijdens zijn State of the Union prachtige woorden voor het Europees parlement, waarvan de meeste leden het beste met Europa voor hebben. Maar bij de Raadsvergaderingen waar hij bij mag zitten, laat hij na die prachtige woorden nog eens op tafel te leggen.
'Een terrein waar ik zie dat Barroso steken laat vallen is energiebeleid, bijvoorbeeld toen de Duitse eurocommissaris Oettinger de één-biljoen-euro-vraag op tafel legde. Daarin geeft hij aan dat het Europese energiebeleid in de nabije toekomst dat bedrag zal gaan kosten. Deze mededeling blijft echter veel te oppervlakkig, zonder te duiden hoe het betaald of geregeld moet worden. Dat vind ik een Europese Commissie onwaardig, maar Barroso heeft het wel langs laten komen.
'Ik neem het Barroso kwalijk dat hij op zo’n belangrijk onderwerp niet thuis geeft. Hij noemt het af en toe wel eens in een speech, zoals hij duurzaamheid noemt, maar dat zijn de verplichte rijtjes zonder dat je het gevoel hebt dat hij zich daar voor inspant.'
Dat is pittige kritiek. Kun je ook velden noemen waar hij het wel goed heeft gedaan? Zou je daarbij bijvoorbeeld aan de interne markt denken?
'Interne markt is typisch een terrein waar nog veel winst te behalen valt, dat alleen gevoelig ligt bij lidstaten zoals Frankrijk die toch meer op protectionisme gericht zijn. Ik vind dus dat Barroso zich daar niet genoeg voor heeft ingespannen.
'Op duurzaamheid heeft Barroso zelfs een blokkerende rol gespeeld. Mede doordat alles in het teken staat van groei; een woord dat tegenwoordig in elk persbericht van de Commissie voor lijkt te komen. Terwijl er niet wordt nagedacht over wat voor soort groei men dan wil.
'Ik heb daar uitgesproken ideeën over; verduurzaming is veel meer dan een morele agenda, maar ook heel sterk economisch aangezien Europa slechts 30% van haar grondstoffen bezit en de rest moet importeren terwijl alles schaarser en duurder wordt. Dat maakt Europa kwetsbaar.
'Verduurzaming is dus zeer economisch, maar Barroso heeft dat nooit omarmd. Terwijl oorspronkelijke beloftes van de commissie voor milieuwetgeving in de lade van secretaris-generaal Catherine Day blijven liggen. Toen ik haar een keer sprak ontkende ze natuurlijk dat die vol lag met tegengehouden rapporten.
'Maar de topprioriteit die de Commissie nu stelt is het oplossen van financieel economische crisis. Al gebeurt dat wel op een eenzijdige manier. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het globaliseringsfonds dat Barroso heeft opgesteld, dat was puur voor de bühne.'
Dat is een goed voorbeeld. Opgezet in 2006 om werknemers te helpen, maar het stelde niks voor met maximaal een half miljard euro per jaar beschikbaar.
'Het globaliseringsfonds stamt inderdaad al uit zijn eerste termijn, maar het is al eens verlengd en nu nogmaals met het Meerjarig Financieel Kader (MFK), dus hij blijft erop zitten. Terwijl het juist iets is wat wij niet vanuit Brussel moeten doen, door met 1000 euro per werknemer te helpen hen weer naar een nieuwe baan te gaan. Dat zou eerder op lokaal niveau aangepakt moeten worden, maar niet top-down vanuit Brussel.
'Je ziet dat hij daar heel erg mee heeft geworsteld en zichtbare dingen wil hebben om mensen ook te kunnen laten zien: kijk eens wat Europa voor je doet! Ik zou zeggen: laat nou eens zien door je daden wat Europa doet en niet met allemaal dit soort marketing-trucs.'
Hij heeft het globaliseringsfonds binnen het MFK behouden. Wat vind je van het recentste begrotingsvoorstel van Barroso?
'Ik vind het voorstel best goed. Maar wat mij in toenemende mate stoort is dat lidstaten echt nog maar in één ding geïnteresseerd lijken en dat is zo veel mogelijk geld uit die spaarpot in Brussel naar eigen land krijgen.
'En op wat voor manier dat naar eigen land komt, maakt ze niets uit. Waaraan het besteed wordt interesseert ze eigenlijk ook niet veel. Dus wat is de doelstelling van de lidstaten: zoveel mogelijk flexibiliteit van de besteding van het geld, want dan kan je het altijd langs de regels naar eigen huis laveren.
'Bovendien kun je – zoals Verhofstadt ook betoogt – het grootste gedeelte van de schuld voor het niet voortvarend aanpakken van de crisis bij de regeringsleiders leggen. Maar er is wel een gedeelde verantwoordelijkheid.
'Zo heeft Barroso heel lang nagelaten om dan bepaalde voorstellen gewoon op tafel te gooien. Ook hier durft hij de confrontatie met de lidstaten niet aan. Of dat nou komt doordat hij een telefoontje krijgt vanuit Parijs of Berlijn, dat weet ik niet. Ik vermoed het wel. Of het komt doordat hij geen voorstellen wil doen die toch geen kans van slagen hebben.
'Dat kan je hem wel verwijten: hij heeft onvoldoende de aanjaagfunctie gespeeld om lidstaten op te jutten meer vaart te maken, en vooral ook om aan te tonen dat er vrijwel geen alternatieven zijn.'
Hij heeft de macht van de analyse, maar die kaart nauwelijks gespeeld. Heeft hij zich teveel opgesteld als politicus?
'In mijn ogen is een eurocommissaris gewoon een politicus. Eigenlijk een soort minister, met de voorzitter van de Commissie als een soort premier van een Europa, niet een hoge ambtenaar die gewoon moet doen wat hem is opgedragen.'
Olli Rehn is onafhankelijk en moet regels interpreteren. Hoe kun je hem een politicus noemen?
'Net als een minister heeft hij gewoon de vaste taken van het op de juiste manier toepassen en uitvoeren van de wet. Bovendien vind ik de rol van supercommissaris vooral iets voor de beeldvorming, want dat was de commissie al lang. Dat ligt niet bij de persoon, maar is een collegiale verantwoordelijkheid.
'Ik vind ook dat Barroso daar heel vaak is weggedoken; dat hij het Rehn allemaal liet doen, terwijl hij daar politiek ook veel meer verantwoordelijkheid voor moet dragen. Overigens vind ik Rehn geen neutrale ambtenaar, die altijd maar uitvoert wat er in de boeken staat.'
Het beeld van de Commissie wordt zo ook niet duidelijker. Is het een regering of een technocratie? Barroso heeft in mijn ogen meegewerkt aan dit verwarrende beeld.
'Hij was moeilijk in te schatten. De ene keer kwam hij heel hard uit de hoek en de andere keer niet. Maar als het er echt op aankwam en lidstaten moesten ergens op aangesproken worden, dan gaf hij niet thuis. Of dat nou te maken had met de euro, Roma, Hongarije of Amerikaanse spionageschandalen. Dat schaadt natuurlijk enorm het gezag van de commissie als hoeder van het verdrag.'
Lees meer over de Europese Parlementsverkiezingen van 2014 op Europa-Nu
