Research

China

Op-ed

China’s diplomatie in tijden van Covid-19

03 Jun 2020 - 13:21
Bron: Unsplash
Is de aanval de beste verdediging?

Deze blog is eerder gepubliceerd bij China2025

Niemand kan deze dagen om China’s Covid-19 diplomatie heen. Beelden van medische teams en vliegtuigladingen vol mondkapjes die China naar landen over de gehele wereld stuurt, wisselen zich in hoog tempo af met berichten over Chinees-Amerikaanse bekvechterij over de oorsprong van het virus, en Chinese ‘Wolf Warrior’ diplomaten die ongekend hard van zich afbijten in de media. De naam ‘Wolf Warrior’ is afkomstig van een Chinese patriottische film waarin Chinese speciale eenheden de strijd aanbinden met buitenlandse huurlingen onder leiding van een Amerikaan.

Deze berichten vormen de twee gezichten van China’s diplomatie in tijden van Corona. Het eerste gezicht kennen we al langere tijd. China onderneemt regelmatig hulpacties rondom internationale crises, zowel om een helpende hand te bieden als om goodwill te kweken bij de ontvangende partij of de internationale gemeenschap. Ook Chinese toezeggingen om 2 miljard US dollar beschikbaar te stellen voor de wereldwijde strijd tegen Covid-19, en de technologie van een eventueel Chinees vaccin te delen met de rest van de wereld, passen in het plaatje. China stelt zich onder President Xi Jinping immers al enige jaren op als verantwoordelijke grootmacht, die zich inzet een bijdrage te leveren aan het oplossen van wereldwijde problemen.

Het tweede gezicht van China’s diplomatie is echter nieuw en verrassend. Chinese diplomaten staan bekend om hun veelal subtiele en ingetogen woordvoering, maar die lijken zij nu ingewisseld te hebben voor stevige aanvallen op westerse landen, hun bevolking of leiders. Zo plaatse de Chinese Ambassade in Frankrijk een bericht op haar website, waarin werd beweerd dat Franse hulpverleners ouderen tijdens de Covid-19 in verpleeghuizen tot stervens toe aan hun lot hadden overgelaten. De Chinese Ambassadeur in Canberra dreigde met een boycot van Australische producten als de Australische regering zou blijven aandringen op een internationaal onderzoek naar de herkomst van het Covid-19 virus. En de Chinese Ambassadeur in Nederland vroeg zich publiekelijk af of zijn Amerikaanse collega in Den Haag zijn energie niet beter kon gebruiken om de strijd met Corona aan te gaan, in plaats van China te te beschuldigen op een wijze die “in strijd is met het menselijk geweten en de morele principes”.

Op Twitter doen Chinese officiële regeringswoordvoerders ook een duit in het zakje. Zo tweette de woordvoerder van het Chinese Ministerie van Buitenlandse Zaken over een rapport waarin werd geopperd dat het virus door Amerikaanse militairen naar China was gebracht, en de woordvoerder van het Centrale Comité van de Chinese Communistische Partij stelde in een reactie op President Trump’s fel bekritiseerde oproep chloroquine te nemen tegen Covid-19: “Meneer de President heeft gelijk, sommige mensen moeten inderdaad met #ontsmettingsmiddel geïnjecteerd worden, of er op zijn minst mee gorgelen. Op die manier zullen ze geen virus leugens en haat verspreiden wanneer ze spreken”.

Tot voor kort was dit soort diplomatiek vuurwerk aan Chinese zijde zeer ongebruikelijk. De trend lijkt afgelopen jaar te zijn ingezet met in de hoofdrol de Chinese Ambassadeur in Zweden, die zijn ongenoegen over de toekenning van een Zweedse prijs aan de door China gearresteerde Zweedse uitgever Gui Minhai uitte met de woorden: “We trakteren onze vrienden op goede wijn maar voor onze vijanden hebben we geweren“, ongekend agressieve taal voor een diplomaat.

Sinds het begin van de pandemie heeft de trend zich verder versterkt. Dit offensief heeft zich niet op initiatief van individuele diplomaten spontaan ontwikkeld, het is beleid. Wellicht is het van tijdelijke aard, maar op dit moment hebben de diplomatieke wolven de steun van China’s hoogste leiders.

Waarom kiest China de aanval?

Waarom kiest de Chinese regering momenteel de aanval? Een deel van de verklaring is dat de Chinese regering de internationale kritiek en de botte beschuldigingen van President Trump aan het Chinese adres volledig zat is. China wil zijn eer en waardigheid resoluut verdedigen, zei de Chinese minister van Buitenlandse Zaken onlangs. Maar waarschijnlijk belangrijker is dat de Chinese regering tot elke prijs wil voorkomen dat er binnenslands het beeld ontstaat dat China fouten heeft gemaakt bij de aanpak van de Coronacrisis.

Al sinds het begin van de Volksrepubliek China draagt goed beleid op het terrein van de volksgezondheid bij aan de legitimering van de Chinese regering. Daarom is de Covid-aanpak zo’n belangrijke test voor het leiderschap van Xi Jinping. In het binnenland valt China’s diplomatieke assertiviteit en het aanwijzen van een buitenlandse vijand goed en draagt het bij aan nationalistische gevoelens. De Wolf Warriors zijn idolen voor de jeugd, zo betoogde de Chinese krant de Global Times. De diplomatieke aanval en China’s Covid-narratief, waarin China stelt dat de bron van het virus niet in China ligt en dat zijn ‘effectieve en ordentelijke’ aanpak te danken is aan de voordelen van China’s politieke systeem, de Chinese Communistische Partij, en het leiderschap van President Xi, is dan ook vooral gericht op het binnenland. Dat China hiermee alleen maar meer internationale weerstand oproept, doet minder ter zake.

Daarom zag de Chinese regering er geen been in de Europese Unie onder druk te zetten om een rapport over Chinese desinformatie rondom het Covid-19 virus aan te passen, en een open brief van EU Ambassadeurs in de Chinese krant de China Daily te censureren. De geschrapte zinsnede betrof een feitelijke constatering: “de uitbraak van het Coronavirus in China en de daaropvolgende verspreiding naar de rest van de wereld in de afgelopen drie maanden“, maar zelfs dat mag al niet meer gezegd worden in China. En daarom staat het botte propagandafilmpje van het Chinese persbureau Xinhua, waarin de Amerikaanse aanpak van de pandemie geridiculiseerd wordt en het Amerikaanse Vrijheidsbeeld het Covid-19 virus oploopt, nog altijd op Youtube.

Het wezenlijke gevaar

Een vijandige buitenwereld is vervelend, maar dat kan China in zijn positie als tweede economie in de wereld en grootste producent van medische mondkapjes wel aan. Echter, het risico van 1.4 miljard ontevreden onderdanen, dat is waarin het wezenlijke gevaar voor de Chinese leiders schuilt.

Volg @Ingriddhooghe en @Clingendaelorg op Twitter