PvdA-Tweede Kamerlid Michiel Servaes vindt het tijd om een beter evenwicht te creëren tussen financiële, economische én sociale criteria in de Europese Monetaire Unie.
De financiële markten lijken aan te tonen dat de eurozone de laatste maanden in rustiger vaarwater terecht is gekomen. De aangescherpte afspraken, het noodfonds en de inspanningen in de lidstaten hebben gewerkt – mede dankzij de steun van de ECB. Zo is het renteverschil tussen Italië en Duitsland meer dan gehalveerd en werd de kredietstatus van Griekenland onlangs een bescheiden trapje verhoogd. Zelfs de ingreep in Cyprus leidde slechts tot een beperkte reactie van de markten. Met de spoedige totstandkoming van de bankenunie worden de komende tijd verdere stappen gezet die bijdragen aan vertrouwen.
Wie beter kijkt, ziet echter de sporen die jaren van crisisbeleid hebben achtergelaten. Bijna twee op drie Griekse jongeren zit zonder baan. In andere Zuid-Europese landen is dat ruim de helft. Gelukkig liggen die aantallen in Nederland veel lager, maar ook hier loopt de jeugdwerkloosheid op. In totaal zijn in de eurozone zo'n 19 miljoen mensen op zoek naar werk, van wie een kwart jonger dan 25 jaar is. Als gevolg van bezuinigingen staat in sommige landen de toegang tot publieke diensten onder druk. Het meest schrijnende voorbeeld zijn de ziekenhuizen die met tekorten aan medicijnen kampen. Na decennia van vooruitgang lopen steeds meer mensen het risico in armoede te vervallen.
Solidariteit
Of en in welke mate wij bereid zijn om solidariteit op te brengen met mensen in 'de periferie', zal per politieke stroming verschillen. Toch zullen ook politici die zich in eerste instantie vooral op markt en munt richten, beseffen dat hoge werkloosheid economisch gezien geen geïsoleerd fenomeen is. Het leidt tot vraaguitval, tot druk op publieke financiën en tot aantasting van het groeipotentieel van landen. Van jeugdwerkloosheid is bovendien bekend dat die effecten ook op de langere termijn voelbaar blijven.
Wat de situatie extra zorgelijk maakt is dat als gevolg van de crisis jongeren het vertrouwen in de sociaaleconomische en politieke systemen dreigen te verliezen. Traditionele politieke partijen zien hun steun snel afbrokkelen, terwijl populisten en extremisten de wind in de zeilen hebben. Zeker in landen waar de parlementaire democratie nog maar relatief kort wortel heeft geschoten, moeten de risico's voor politieke (en dus ook voor economische) stabiliteit niet onderschat worden. Logisch dus dat de roep om een koerswijziging in Europa steeds luider klinkt.
Jeugdwerkloosheid
Het meest urgente issue dat om actie vraagt is zonder meer de jeugdwerkloosheid. Het risico op een verloren generatie is uitgegroeid tot een Europees probleem waarvoor een gecoördineerde aanpak is vereist. De laatste tijd wordt dit gegeven gelukkig steeds breder erkend. Dat is een belangrijke stap, maar het mag natuurlijk niet blijven bij holle retoriek. De komende weken, tijdens de Eurotop van eind juni en op een door Merkel bijeengeroepen conferentie op 3 juli, moet een concreet actieplan overeengekomen worden. We moeten beschikbare fondsen naar voren halen, de Europese Investeringsbank inschakelen en zorgen voor voldoende leer-werkstages, ook over de landsgrenzen heen.
Een tweede aandachtspunt is de balans terugbrengen in de wijze waarop de eurocrisis bestreden wordt. In de techniek van het Europese Semester worden landen wel beoordeeld op hun schuld en eventuele macro-economische onevenwichtigheden (huizenbubbels e.d.), maar niet op zaken als een plotselinge daling van koopkracht, een stijging van inkomensverschillen of toenemende armoede. Dat is vreemd, want de ontwrichtende werking van deze sociaaleconomische factoren is minstens zo groot. Dat de huidige systematiek met een eenzijdige focus op begrotingsdoelen knelt, blijkt wel uit de wijze waarop de Commissie de voorbije weken worstelde met de onderbouwing van de landenaanbevelingen. Europese coördinatie van beleid is een goed idee, maar de huidige opzet piept en kraakt. Tijd dus om een beter evenwicht tussen financiële, economische én sociale criteria in de EMU te creëren. Naar verluidt zal de Commissie zeer binnenkort een voorstel voor een 'employment and social scorecard' doen, een bijstelling van het Europese Semester waar de PvdA al langer voor pleit.
Structureel tegenwicht
Rest de vraag hoe ook structureel een tegenwicht georganiseerd kan worden tegen de krachten van de interne markt en het vrije verkeer. Het kabinet deed hier onlangs in een Kamerbrief een aantal goede suggesties voor, zoals het voorkomen van loondumping en het versterken van de rol van sociale partners op Europees niveau. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat het ambitieniveau wat mij betreft nog wel wat hoger had mogen liggen. Zo dreigt de strijd om het beste vestigingsklimaat te ontaarden in een 'race to the bottom' met een steeds grotere druk op sociale grondrechten en steeds lagere belastingen voor bedrijven. De enige manier om die spiraal te doorbreken is het afspreken van een aantal harde minimumnormen. Dat het momentum daarvoor toeneemt blijkt wel uit de recente discussie over de aanpak van belastingontwijking.
Met deze agenda zal mijn partij de komende tijd pleiten voor een koerswijziging in Europa, waarbij niet alleen gekeken wordt naar de belangen van de markt en de munt, maar vooral ook naar die van de mensen die geconfronteerd worden met de gevolgen van de crisis. Hopelijk zijn er op korte termijn resultaten te boeken, maar hoe dan ook zal het een belangrijke rol spelen in 2014, in onze campagne voor een sterker en socialer Europa.
Lees meer over het werkgelegenheids- en sociaal beleid op Europa Nu