Research

Op-ed

Rape war

02 Jul 2008 - 16:05
'Het is in een gewapend conflict waarschijnlijk gevaarlijker om vrouw te zijn dan soldaat', vindt de Nederlandse generaal Patrick Cammaert, die geweld tegen vrouwen in oorlog als commandant van de VN-vredesmacht in Congo van nabij meemaakte. De spijker dubbel op de kop. Eén: mannen sluiten zich in de chaos van falende staten vaak aan bij milities- niet zozeer uit loyaliteit met de leider of het 'partijprogramma' van zo'n gewapende bende, maar eerder uit lijfsbehoud en als een vorm van bestaanszekerheid. En twee, in de anarchie van burger- en bendeoorlog geldt helaas nog één allerprimitiefste wet : de hiërachie van vogelvrijheid, die vrouwen en meisjes op de onderste plaats zet. Het in elkaar storten van staten door oorlog en natuurrampen, zegt Hilde Frafjord Johnson (UNICEF), lijkt wel een vergunning om te gaan verkrachten. Geweld tegen vrouwen heeft onuitsprekelijke en pandemische proporties aangenomen, waarschuwde secretaris-generaal Ban Ki Moon vorige week.

In de republiek Congo worden per dag 40 vrouwen of meisjes verkracht als bewust oorlogsinstrument. In Kenia ging het fout na de verkiezingen, in Soedan en Tsjaad is het orde van de dag.

In Zimbabwe verkrachten aanhangers van dictator Mugabe dagelijks tientallen vrouwen. Vaak openlijk, op bases die door de ZANU-partij zijn ingericht op plaatsen waar de bevolking van steun aan de oppositie wordt verdacht. Verkrachting als deel van gedwongen heropvoeding, door een blikkende noch blozende ZANU-leider toegelicht als "kameraadschap in ons gemeenschappelijk doel om de oppositie uit te schakelen".

Volgens Irene Khan, secretaris-generaal van Amnesty International, worden vrouwen en meisjes niet zomaar gedood in gewapende conflicten. Ze worden bewust verkracht, sexueel aangevallen, verminkt en vernederd. AI strijdt al jaren tegen sexueel oorlogsgeweld. In Lives Blown Apart (2004) stond al: 'Door vrouwen aan te vallen, val je de eer van je vijand aan. Het is een methode om de mannen te demoraliseren'. Verkrachting is geen sexuele 'gratificatie' of een bijverschijnsel van oorlog, zei Gita Sanghal van AI tegen destijds tegen de BBC, je kunt het als 'a very strategic attack' zien. In ethnische conflicten is het een middel om sociale controle over een gemeenschap uit te oefenen en om ethnische grenzen te trekken. "Vrouwen worden gezien als degenen die de gemeenschap reproduceren en onderhouden", aldus Sanghal. "Door vrouwen van de andere gemeenschap zwanger te maken kan die gemeenschap worden vernietigd". In de Balkanoorlog werden Bosnische vrouwen stelselmatig verkracht. In gevechten tussen moslims en hindoes in de Indiase deelstaat Gujarat werden vruchten uit de baarmoeder van zwangere vrouwen gesneden. Pakistaanse soldaten verkrachtten tienduizenden Bengaalse vrouwen toen het land -toen nog oost-Pakistan- zich vrijvocht om als Bangla Desh verder te gaan. Het doel van de Pakistaanse soldaten was dat Bengaalse vrouwen Pakistaanse kinderen zouden baren. Maar verkrachting is ook een rechtstreeks terreurinstrument en wordt als martelmethode toegepast om vrouwen tot het geven van informatie te dwingen. Als de oorlog voorbij is, is het verkrachten niet afgelopen. Door geweld alleen al telt de wereld 42 miljoen vluchtelingen. Vier van de vijf zijn vrouw of kind. Dan is sex ook gedwongen betaalmiddel, in ruil voor doortocht, voedsel of verblijfspapieren. Het Colombiaanse ministerie van Sociale Zaken berekende dat meer dan een derde van de vrouwen ooit tot sex was gedwongen met mannen die 'iets' hadden te bieden. En natuurlijk komt sexueel geweld niet alleen in de zogenaamde derde wereld voor, er zijn talloze gevallen bekend van misbruik op Amerikaanse bases en ook VN-vredessoldaten hebben zich zodanig misdragen dat het Ban Ki Moon bij herhaling gedwongen heeft een zero-tolerance beleid af te kondigen.

De dubieuze reputatie van zijn blauwhelmen is niet alleen een vreselijk moreel probleem, maar zorgt er ook voor dat de werving van vrouwelijke peacemakers stokt. En die is weer belangrijk om het gastland te laten zien dat vrouwen een rol kunnen spelen in het vredesproces. Het is belangrijk dat het nieuwe politie- en justitieapparaat niet alleen wordt gevuld met ex-militiemannen die nog een oude kalashnikov in de paraplubak hebben staan. Ban Ki Moon was opgetogen toen hij in Liberia een vrouwelijke eenheid Indiase peacekeepsters aantrof, dat feit bleek een positief effect te hebben op de werving van vrouwelijke politieagenten.

Het goede nieuws is nu dat de VN Veiligheidsraad vorige week resolutie 1820 heeft aangenomen, waarin oorlogsverkrachting voor het eerst tot war crime, onderdeel van genocide èn als een bedreiging van vrede en veiligheid wordt bestempeld. Het eerste betekent dat sexueel geweld veel strenger bestraft kan worden. Het tweede is eigenlijk even triest als positief. Triest, want niet de vernedering, gezondheid en veiligheid van vrouwen en meisjes zelf waren tot nu toe blijkbaar genoeg reden om de verantwoordelijken hard aan te pakken, pas nu is besloten dat verkrachting de veiligheid en de vrede van een heel land in gevaar brengen is dat het geval. Maar goed, laten we blij zijn dat VN-soldaten die ergens heen zijn gestuurd met een vrede-en-veiligheidsmandaat, nu wel moeten ingrijpen als er 'strategisch verkracht' wordt.