Nederland presenteert zich graag als bruggenbouwer in Europa en wil in de oksel tussen Frankrijk en Duitsland opereren. Dat klinkt mooi en vreedzaam, maar de werkelijkheid is die van Europese strijd. Neuro of zeuro, de euro is vooral een vechteuro. De vraag voor Nederland is daarmee: hoe hard is de regering bereid te vechten?
De jongste regeringen kozen een afstandelijke houding in discussies over de koers van de euro. Premier Rutte benadrukt dat vergezichten niet zinvol zijn. Voormalig minister van Buitenlandse Zaken Rosenthal onderstreepte de noodzaak om te consolideren terwijl juist monumentale stappen naar veel diepere integratie werden genomen. Timmermans sprak als minister veel over subsidiariteit en een Europa dat groot moet zijn op grote dingen en klein op kleine dingen. De werkelijkheid vraagt om veel concretere uitgangspunten voor de euro en om een budget in de strijd om de euro op het rechte pad te houden.
De gevechten zijn de afgelopen weken voor velen gekmakend geweest omdat de ontwikkelingen naar de ongewenste zeuro leken te gaan. Ten eerste zette de nieuwe Commissiepresident Juncker de toon met zijn stappen richting de overdrachtsunie door een ambitieus investeringsplan van 315 miljard euro. In de Franse visie zorgt de (Europese) overheid voor groei - desnoods met een half onderbouwd plan. Fijnproevers hebben gezien dat 12 procent van dat fonds door de Europese Centrale Bank gefinancierd wordt, zodat een soort extra Europees budget ontstaat. Dit levert meteen de tweede zorgelijke trend: de ECB ontwikkelt zich tot groeistimulator en redder van overheden. Ten derde, Frankrijk bewijst opnieuw dat Europese begrotingsregels zacht zijn. Mede op aandringen van Frankrijk zijn de Europese begrotingsnormen onlangs verzacht. De Commissie gebruikt dit graag om Frankrijk extra tijd te gunnen. Dit gaat zeer in tegen de koers die Nederland wil zien.
De Grieken hebben de euro nu aan een stresstest onderworpen. Alle elementen om het geloof in de euro te verliezen waren aanwezig. Echter, de Griekse stresstest levert een opmerkelijk positieve uitkomst. Juist de neuro is versterkt uit de bus gekomen en dit biedt duidelijkheid waarmee Nederland blij kan zijn. Duidelijk is geworden dat geen land in de positie van Griekenland terecht wil komen. Varoufakis probeerde nog Italië als strijdmakker mee te slepen, maar dat stimuleerde Italië juist om Duitsland te volgen in de eurogroep. Spanje en Portugal kozen evenzeer de harde lijn. Alleen Frankrijk en Cyprus flirtten serieus met de wens om afspraken op te schorten.
Ook is duidelijk dat nieuwe, kleine landen het politieke machtsevenwicht in de eurozone veranderd hebben. De Baltische landen en Slowakije waren allesbehalve mals voor de Grieken. De afgelopen weken bleek hoe impopulair gedraal is. Duidelijkheid is ontstaan over de positie van Duitsland. Schäuble voerde de strijd op het scherpst van de snede en heeft een rode lijn gesteld: geen steun zonder aanzienlijke prestaties.
Er is echter ook een moeilijke les te trekken voor Nederland: er wordt hard gevochten. De Grieken hebben alle trucs uit de kast gehaald en andere partijen speelden geniepige machtsspelletjes. De volgende gevechten zullen niet gemakkelijker worden, want Frankrijk, Italië en België zitten diep in de gevarenzones, de ECB zet haar onafhankelijkheid op het spel en Nederland heeft straks misschien niet meer de hamer van de eurogroep in handen. Commissiepresident Juncker heeft inmiddels de onafhankelijke begrotingscommissaris afgeschaft en onderhandelt zelf op politiek niveau met Parijs.
Griekenland was een voorproefje van wat nog kan komen. Tact, scherpte, inzet en doorzettingsvermogen blijven onverminderd nodig. Nederland heeft, met Dijsselbloem in de hoofdrol, laten zien een sterspeler te kunnen zijn. De centrale rol van Dijsselbloem betekende ook dat een keur van Nederlandse ambtenaren van Financiën, ambassades en Buitenlandse Zaken is ingezet. Het succes is afgedwongen.
Komende confrontaties met de politiekere ECB, de Commissie en de probleemlanden gaan nog veel vuurwerk opleveren. Traditioneel zit Nederland rechts van Duitsland omdat Nederland doorgaans wil voorkomen dat Duitsland de harde koers te vroeg verlaat. Daarom was drie jaar geleden het optreden van minister de Jager hard (maar onhandig).
Met het Griekse succes op zak moeten nu de lessen getrokken worden. Kan Dijsselbloem als hij geen eurogroepvoorzitter meer is ook een tactische De Jager worden of vervalt Nederland terug naar een bijrol? Hoe gaat de nieuwe minister voor Buitenlandse Zaken Koenders zich opstellen in de EU? Op zijn minst moet de les getrokken worden dat invloed in de EU duur is. Uitspraken over oksels en consolidatie miskennen de realiteit van de vechteuro en de investeringen die nodig zijn invloed te hebben.
