Research

Europe and the EU

Op-ed

Uitbreiding EU op lager pitje

16 Oct 2014 - 17:52
Bron: cc / Flickr / theonenextdoor

Een week geleden presenteerde de verantwoordelijke EU commissaris Füle een rapport over de uitbreiding van de Europese Unie. Dat is een jaarlijkse gebeurtenis die tegenwoordig minder opvalt dan in het verleden het geval was. De aandacht van de media is in ieder geval beduidend afgenomen. De Europese Commissie opereert voorzichtig en EU lidmaatschappen worden mondjesmaat uitgedeeld.

Na de opname van tien nieuwe leden in één keer in 2004, is het tempo teruggeschroefd. Bulgarije en Roemenië mochten drie jaar later  toetreden en  Kroatië in 2013. Meer zit er voorlopig niet in de pijplijn. Eerdere rapportages van Füle  leidden nog tot statusverhoging voor Albanië en de start van onderhandelingen met Montenegro en Servië. Eind 2014 is de oogst mager. Alleen Kosovo is in de prijzen gevallen. Met dit land wordt binnenkort een associatie overeenkomst afgerond. Dat mag op zich bijzonder heten. Kosovo is geen door de VN erkende staat en vijf EU leden hebben dat evenmin gedaan. Niettemin wordt er een akkoord gesloten. Dat is een nouveauté . Het is een zogeheten EU only afspraak die niet door de lidstaten bekrachtigd hoeft te worden. Deze mogelijkheid bestaat sinds het Verdrag van Lissabon op basis waarvan  de EU een eigen rechtspersoonlijkheid heeft. Kosovo wordt beloond voor de samenwerking met Servië.

Doorpraten mag, afronden niet

Commissaris Füle heeft zich verantwoordelijk commissaris fors ingespannen. Zijn opvolger Hahn, een Oostenrijker, moet vooral aan de rem gaan trekken. Hij is niet langer de commissaris voor de uitbreiding maar slechts voor de uitbreidingsonderhandelingen.  Een subtiel, maar opmerkelijk verschil. Doorpraten mag, maar afronden niet. Zijn nieuwe baas, commissievoorzitter Jean-Claude Juncker heeft gedecreteerd dat gedurende zijn mandaat de EU geen nieuwe lidstaten mag opnemen. Daartegen is in de EU opvallend weinig geprotesteerd.  Uitbreiding is geen populair onderwerp. Mocht Noorwegen zich melden - het land zou onmiddellijk voldoen aan alle voorwaarden - dan heeft het pech gehad. Natuurlijk gaat het Juncker daarom niet. Geen Turkije en geen Balkan land. Dat is de boodschap. Of die binnen vijf jaar klaar zouden zijn voor toetreding, is een terechte vraag. Maar niet iedereen vertrouwt de commissievoorzitter. 

Vertragingstactieken

Ik sprak deze week met diplomaten uit de regio en een Montenegrijn vroeg me wat zijn land, waarmee onderhandeld wordt over EU lidmaatschap, nu kan verwachten. Stel dat het snel alle eisen van de EU invult, wordt het dan niet meer beoordeeld op de eigen prestaties en in de wachtkamer van Juncker gezet? In Podgoridza vreest men vertragingstactieken van Brussel. Ik begrijp onze Luxemburgse voorzitter echter wel. De EU heeft genoeg aan haar hoofd. Nieuwe leden opnemen zit er even niet in. Maar waarom de grens na Kroatië wordt getrokken, is in de Balkan niet goed uit te leggen.

Er blijft een EU-commissaris verantwoordelijk voor het onderhandelingsproces. Dat gaat evenwel op een lager pitje verder. Ik hoop echter dat de EU niet zover afdwaalt dat we de Balkan regio en Turkije verliezen – dat de oriëntatie op Europa verwatert. Minder betrokkenheid betekent immers minder invloed. Waarom zou men zich inspannen voor hervormingen wanneer de beloning daarvoor wordt uitgesteld. Natuurlijk, die landen zouden zelf meer initiatief moeten tonen. Maar kunnen we niet hetzelfde zeggen van Griekenland, Hongarije of Frankrijk?

Kijken naar onszelf

Wat mij vooral opviel bij de presentatie van dit jaar was de spiegel die we elkaar voorhouden . Kijken naar de kandidaat lidstaten is kijken naar onszelf. Neem de rechtsstaat. Wij eisen veel van nieuwkomers, maar beginnen eindelijk ook eisen aan onszelf te stellen. Of omgekeerd, het kopiëren van de Europees Semester aanpak naar aspirant leden. Dat betekent op tijd tekorten aanpakken en economisch hervormen zodat op termijn landen klaar zijn om toe te treden tot de eurozone. En, relevant voor nieuw en oud, verbeter de kwaliteit van de openbare instellingen zodat justitie werkt, de cijfers kloppen en essentiële overheidstaken naar behoren worden uitgeoefend. De drie prioriteiten van commissaris Füle. Maar ook een opdracht aan Frans Timmermans, als vicepresident van de Europese Commissie verantwoordelijk voor beter bestuur, en die terecht aangaf dat de EU maar zo sterk is als de zwakste lidstaat,  nu en in de toekomst.