Waarom Turkije IS liever zonder de NAVO aanpakt

De vraag van Turkije om een speciale zitting van de Noord-Atlantische Raad is niet onverwacht, maar moet ook weer niet gezien worden als een stap die rechtstreekse NAVO-bemoeienis met de strijd tegen Islamitische Staat dichterbij brengt. Misschien wel integendeel.

Het had immers volkomen voor de hand gelegen als Turkije niet op basis van artikel 4 van het verdrag aan de NAVO-bel had getrokken, maar direct een beroep had gedaan op artikel 5. De aanslag op 20 juli op de Turkse plaats Suruc is immers ook door de Turken zelf een aanslag op hun nationale veiligheid genoemd. En dan zegt artikel 5 dat en aanval op één gelijk staat aan een aanval op alle en kan Ankara aanspraak maken op bondgenootschappelijke steun.

Dat doet het vooralsnog niet: het doet een beroep op artikel 4, dat eigenlijk alleen maar voorziet in het informeren van en overleggen met bondgenoten in een gevaarlijke situatie, een vrijblijvender vorm van samenwerking dus.

Waarom deze 'rustiger' route, die misschien wel in een fraaie solidariteitsverklaring eindigt maar vooralsnog niet in een artikel 5-operatie? In de eerste plaats wil Turkije nu twee agenda's tegelijkertijd uitvoeren. Niet alleen IS is na Suruc een bedreiging voor de nationale veiligheid, minstens zo bedreigend vinden de Turken de Syrische Koerden en de daaraan gelieerde PKK-beweging die een onafhankelijke staat Koerdistan nastreven.

Ankara wil twee agenda's uitvoeren. Niet alleen IS is een bedreiging maar ook de Syrische Koerden en de PKK zijn dat. De NAVO wil echter niet meegesleurd worden in militaire steun die de Koerden in het nauw brengt

De NAVO, en ook de Amerikanen, willen nu liever niet meegesleurd worden in een militaire steunactie aan de Turken die ook de Koerden in het nauw zou brengen. Weliswaar labelen zij de PKK ook als een 'terroristische organisatie', maar in de praktijk hebben ze de Koerden hard nodig als partner op de grond tegen het nog veel ergere IS.

Hier scheiden zich de belangen van de NAVO en Turkije, dat met lede ogen heeft toegezien hoe de Koerden aardig wat terreinwinst in Noord-Syrië hebben geboekt door hun succesvolle strijd tegen IS. De VS nemen de Koerdische agenda van de Turken nog net voor lief: de militaire voordelen die het gebruik van de bases Incirlik en Diyabakir hen biedt zijn zo groot dat ze het Koerdische probleem liever even verdringen.

De NAVO zelf zal zover niet gaan: veelzeggend is dat Merkel Turkije zondag alle succes en steun heeft toegewenst, maar er dringend het verzoek aan toegevoegd heeft om het broze vredesproces tussen Ankara en de Koerden (sinds 2013 begonnen, maar nu aan diggelen) vooral weer zo gauw mogelijk te lijmen.

De VS hadden al een jaar lang vergeefs op het gebruik van de Turkse luchtmachtbases aangedrongen. Turkije wilde dat alleen toestaan in ruil voor het vestigen van een safe zone aan de Syrische noordgrens. Daarmee zou het zeker twee vliegen in een klap slaan: die zone zou geen Koerdisch gebied kunnen worden, en het gigantische vluchtelingenprobleem (1,5 miljoen Syriërs verblijven in Turkije) zou er opgevangen kunnen worden. De VS wilden niet op die Turkse eis ingaan, want de US Air Force wilde geen 'Koerdische' agenda spelen en de VS hadden ook geen zin om in zones te patrouilleren waar Assads luchtafweer nog lastig kon worden.

Ook politiek wilden de VS eerst nog niet hard van stapel gaan tegen Assad, omdat diens chemische wapens eerst moeten worden vernietigd. Daar heeft men nu geen last meer van, dus de VS accepteren nu dat de Turken toch eindweegs hun zin gaan krijgen: een no-flyzone in Noord-Syrië die feitelijk overeenkomt met het operatiegebied van Amerikaanse en Turkse F16's.

Voor de NAVO lijkt dat een brug te ver, en ook de Turken houden liever de regie in handen. Zij vinden openlijke NAVO-steun, waaraan Brussel zekere eisen en beperkingen zou stellen, nog even niet nodig.