Research

Trade and Globalisation

Op-ed

Poetins 2013: succes tegenover falen

07 Jan 2014 - 12:22
Source: UN Photo/Eskinder Debebe

De Russische president Poetin heeft afgelopen jaar flink van zich laten horen. Op het wereldtoneel is hij succesvol. In eigen huis heeft Poetin echter flinke tegenwind.

Buitenlands en binnenlands beleid liggen in elkaars verlengde: succes in de één gaat niet samen met falen op de ander. Beiden dienen op orde te zijn. De Russische president Vladimir Poetin kan terugkijken op een succesvol jaar van buitenlands en veiligheidsbeleid. Daar staat echter een falend binnenlands beleid tegenover. Amnestie voor Greenpeace, Pussy Riot en Chodorkovski kan dat niet keren.

Buitenland

Sinds de aanvang van zijn derde termijn, in mei 2012, heeft Poetin een fors assertief en antiwesters beleid gevoerd, bijvoorbeeld tegen het Amerikaanse/NAVO-raketschild, en samen met China, inzake Syrië. Dat, tezamen met een rigide binnenlands beleid, heeft Moskou steeds verder geïsoleerd in de internationale arena. Dat beeld van een geïsoleerd Rusland is de afgelopen maanden echter volkomen veranderd. De Verenigde Staten (VS) en de EU zijn buiten spel gezet en Rusland heeft zijn streven tot herstel van haar positie als (super)mogendheid in het internationale discours omgezet in daden. Terwijl slechts Russen en Chinezen de slachtpartij in Syrië in stand hielden door hun veto in de VN-Veiligheidsraad, veroordeelde de rest van de wereld deze oorlogsmisdaden. Maar toen de aarzelende Amerikaanse president Obama een aanzet maakte om Assads gebruik van chemische wapens met een luchtaanval af te straffen sloeg Poetin toe met diplomatiek offensief. De Syrische president Assad liet zijn chemische wapens vernietigen en de VS voerde geen aanval uit. Poetin had zijn eerste succes op veiligheidsgebied binnen. Vervolgens Iran, een trouwe bondgenoot van Moskou onder meer als ontvanger van Russisch wapentuig.

Daar waar de VS en Israël steeds fellere waarschuwingen lieten horen over het Iraanse nucleaire programma dat zou leiden tot kernwapenbezit, wist Moskou ook hier een (voorlopige) overeenkomst te bereiken ten gunste van het bevriende Iran. De jongste ‘overwinning’ van Poetin was die op de EU, door Oekraïne middels politieke en economische druk, leningen en een verlaagde gasprijs af te houden van een samenwerkingsovereenkomst met Brussel. Naast buitenlands en veiligheidsbeleid heeft Moskou zich dit jaar ook op militair gebied laten gelden. Met de commandoraid op het Greenpeace-schip, dat Rusland zag als inbreuk op haar nationale veiligheid en haar economische belangen in het Arctisch gebied. En ook met diverse grootschalige militaire verrassingsoefeningen in alle windrichtingen, om de gevechtsgereedheid van de troepen te testen maar ook als signaal naar het buitenland, dat het Russische imperium ook militair is herrezen.

Binnenland

De binnenlandse toestand van Rusland is echter minder florissant. De economische groei is zeer beperkt. De infrastructuur, ook van de energiebedrijven waarop het land drijft, is verouderd. De werkloosheid en de armoede nemen toe.
Rond de parlementsverkiezingen van 2011 en de presidentsverkiezingen van 2012 zagen we de opkomst van een politieke oppositie van hoogopgeleide jongeren die niet langer accepteert dat de machthebbers in het Kremlin zich verrijken. Ook zij willen mee profiteren van de toegenomen welvaart. Hoewel slechts beperkt tot enkele tienduizenden in Moskou en St. Petersburg heeft Poetin die bedreiging van zijn regime gekeerd met een golf aan wetgeving tegen demonstraties, non-gouvernementele organisaties, hoogverraad en laster. Maar de door druk van binnenlandse en internationale publieke verontwaardiging ingegeven vrijlating van oppositieleider Navalny liet al zien dat het Kremlin zich in het nauw gedreven voelt.
Naast de ‘intellectuele’ oppositie van jongeren voert deze Navalny een oppositie van nationalistische Russen aan, die bijvoorbeeld goedkope arbeidskrachten uit de voormalige Sovjet-Unie willen terugsturen en die af willen van Tsjetsjenië en andere roerige ‘provincies’. Zo heeft Poetin binnenlands te maken met oppositiegroeperingen van verschillende signatuur die zich verenigen in hun afkeer van de huidige machthebbers in het Kremlin.

Poetins 2014

De Russische president heeft onlangs amnestie verleend aan de activisten van Greenpeace, Pussy Riot en de voormalige oliemagnaat Chodorkovski. Waarschijnlijk om het buitenland gunstig te stemmen met het oog op de aanstaande Olympische Winterspelen in Sotsji - Poetins prestigeproject bij uitstek - maar ook om zijn tanende binnenlandse statuur op te vijzelen.
Het is maar de vraag of dat lukt. In plaats van deze ad-hoc goodwill acties kan het alleen maar beter gaan met Rusland als het (politieke) roer radicaal omgaat. Door een brede economie op te bouwen in plaats van een systeem gestoeld op gas en olie, en door de revenuen van energie te steken in sectoren die het broodnodig hebben, zoals (hervorming van) onderwijs, landbouw, huisvesting, gezondheidszorg en infrastructuur. Laten we reëel zijn. De kans dat dit gebeurd is vrijwel nihil. Ook in 2014 staat voor Vladimir Poetin het behoud van de macht voorop.