Uitdagingen bij een langdurige oorlog
Anderhalf jaar na het begin van de grootschalige Russische invasie van Oekraïne neemt het aantal Oekraïense ontheemden in de Europese Unie nog altijd toe. In de afgelopen maanden is dit aantal langzaam maar gestaag gestegen van 5,1 miljoen geregistreerde ontheemden in mei 2023, naar 5,8 miljoen in september.1 Ook in Nederland is de beschermingsopdracht voor Oekraïense ontheemden in de zomermaanden licht in omvang toegenomen met 1000 tot 2000 nieuwkomers per maand.2 Bij de Nederlandse gemeenten zijn nu 98.920 Oekraïense ontheemden geregistreerd.
In het kader van een goede voorbereiding op de beschermingsopdracht van Oekraïense ontheemden voor Nederland blijft er behoefte aan een onderbouwde inschatting van nieuwe ontheemding vanuit Oekraïne; doormigratie vanuit een land van eerste opvang naar andere landen in de EU – waaronder Nederland; en terugkeer van Oekraïense ontheemden. Inmiddels is de verlenging van de toepassing van de Tijdelijke Beschermingsrichtlijn (Temporary Protection Directive, TPD) tot maart 2025 een feit. Vanwege het perspectief van een langdurige oorlog en de gerede kans dat een groot deel van de ontheemden de komende jaren nog niet zal kunnen of willen terugkeren, verdient het vraagstuk van verblijfsrecht na maart 2025 echter nu ook al aandacht, zowel nationaal als EU-breed.
Instituut Clingendael heeft op verzoek van het Programma Directie Oekraïense ontheemden van het ministerie van Justitie en Veiligheid een early warning early action (EWEA) model ontwikkeld met factoren van invloed op het vertrek uit en terugkeer naar Oekraïne, alsook doormigratie van Oekraïense ontheemden naar Nederland. Via deze rapportages verzorgt Clingendael een periodieke monitoring van de kritieke factoren van invloed, om zo een onderbouwde vooruitblik te geven.
