Deze opinie is eerder verschenen in de NRC.
De provocatieve strategie van de VS en het VK tegenover China, maakt Xi Jinping sterker, betoogt Frans-Paul van der Putten. Nederland kan beter inzetten op wederkerigheid in de economische betrekkingen met China.
De Chinese Communistische Partij (CCP) viert deze donderdag, 1 juli, haar honderdjarig bestaan. De partij probeert met het eeuwfeest haar machtsmonopolie te legitimeren. Ze heerst immers al vele decennia over China zonder verkiezingen of politieke oppositie toe te staan. Tentoonstellingen, speciale lesprogramma’s en speelfilms laten de bevolking zien hoe de partij het land gered heeft uit de chaos en armoede die China lang teisterden.
De boodschap is dat de communistische partij zich keer op keer heeft bewezen als redder van het land en dat ze daarom als enige geschikt is om ook in de toekomst China te blijven leiden. En wie China leidt, heeft grote invloed op de rest van de wereld. Een goed begrip van wat de CCP wil en doet, is daarom noodzakelijk voor Nederland om te bepalen hoe het op China moet reageren.
Harde lijn
De Nederlandse regering zet in op een gezamenlijk China-beleid binnen de Europese Unie, maar stuurde onlangs ook een fregat naar de Zuid-Chinese Zee als onderdeel van een Brits-Amerikaans vlooteskader. Dat is niet de juiste reactie op China.
De Verenigde Staten leveren een torpedobootjager en een tiental F35-gevechtstoestellen dat meevaart op het Britse vlaggenschip, het vliegdekschip Queen Elizabeth. Het Verenigd Koninkrijk zit wat China betreft steeds meer op dezelfde harde lijn als de VS, dat een zeer omvangrijke militaire aanwezigheid op zee en bij diverse bondgenoten in Azië heeft.
Nederland wil kennelijk in relatie tot China zowel binnen EU-verband samenwerken als bilateraal met de Britten en Amerikanen. Vooral de Amerikaanse aanpak is echter problematisch. De VS oefenen toenemende economische en militaire druk uit op China om het gedrag van dat land te veranderen voor zover het de Amerikaanse belangen schaadt. Een nadere beschouwing van de Chinese Communistische Partij maakt duidelijk wat het probleem is met die strategie.
‘Systeemrivaal’
De partij, die in 1921 met hulp van de Nederlander Henk Sneevliet werd opgericht, noemt zich nog steeds communistisch maar draagt tegenwoordig vooral een nationalistische ideologie uit. Met haar 92 miljoen leden is de partij in alle facetten van de Chinese samenleving vertegenwoordigd. De partij stuurt het Chinese leger rechtstreeks aan, en bepaalt wie welke topfuncties bekleedt binnen de overheid en in grote staatsbedrijven.
Vanwege de overheersende rol van de CCP, in combinatie met de grote internationale invloed van China, beschouwt de Europese Unie dat land als een ‘systeemrivaal’ op politiek-bestuurlijk gebied.
"Aansluiting op militair gebied bij de Amerikaanse Chinastrategie, al dan niet gezamenlijk met het VK, is contraproductief."
Inderdaad is het voor Nederland lastig te bepalen hoe het met China moet omgaan, vooral wat betreft economische betrekkingen en mensenrechten. Duidelijk is dat de wederzijdse belangen soms direct met elkaar in strijd zijn, en dat het daarom nodig is voor Nederland om China waar mogelijk vanuit een positie van sterkte te benaderen. Aansluiting op militair gebied bij de huidige Amerikaanse Chinastrategie, al dan niet gezamenlijk met het VK, is echter contraproductief.
Een wezenlijk kenmerk van de CCP is haar toekomstgerichtheid. De partij zoekt de legitimering voor haar alleenheerschappij voor een belangrijk deel in het nastreven van de belofte van een beter China. Volgens de partij is het haar missie om China naar een betere toekomst te leiden, waarin het land niet alleen welvarend is en internationaal in hoog aanzien staat, maar ook in staat is om buitenlandse dreigingen het hoofd te bieden.
Het is zaak voor president Xi Jinping en zijn partij-collega’s steeds opnieuw te laten zien dat die betere toekomst stap voor stap dichterbij komt, maar ook dat er nog een lange weg te gaan is. Zolang er buitenlandse dreigingen zijn, kan de Communistische Partij claimen dat haar leiderschap onmisbaar is voor China en dat interne verdeeldheid bestreden moeten worden.
De CCP heeft confrontaties met grote mogendheden in het verleden herhaaldelijk gebruikt om er binnenlands sterker van te worden. En nu versterkt de actuele Amerikaanse druk op China het argument van de partij dat haar rol nog lang niet uitgespeeld is.
Westerse afkeer
Pogingen van president Joe Biden om China internationaal te isoleren zullen maar ten dele effectief zijn, vanwege de intensieve economische banden die China onderhoudt met veel landen. De grootste bijdrage aan mondiale economische groei zal volgens het IMF in de komende jaren van China komen, en dus zijn met name ontwikkelingslanden maar ook veel bedrijven deels afhankelijk van China.
Een sterkere binnenlandse positie van de CCP vergroot intussen de westerse afkeer van China’s politiek-economische systeem. Het gevolg van de wisselwerking tussen binnenlandse en internationale processen is een steeds intensievere geopolitieke rivaliteit, en een toenemende kans op een gewapend conflict tussen de VS en China.
Het honderdjarige bestaan van de Chinese Communistische Partij is voor Nederland een goede aanleiding na te denken hoe het zich geopolitiek wil positioneren. Om Chinese dominantie te voorkomen, is samenwerking met de VS noodzakelijk. Dat wil echter nog niet zeggen dat het huidige Chinabeleid van Amerika de juiste aanpak is.
In plaats van daar indirect aan bij te dragen door deelname aan een Brits-Amerikaans-Nederlands vlooteskader, zou Nederland beter in EU-verband met de VS kunnen onderhandelen over een gezamenlijke China-strategie die minder riskant en openlijk provocatief is, en gericht is op grotere wederkerigheid in de economische betrekkingen met China.”
Volg @franspaulvdp op Twitter.
