Wie wordt de nieuwe Barroso? Het laatste jaar van zijn voorzitterschap van de Europese Commissie is ingeluid. Volgend jaar zal Barroso zijn functie moeten neerleggen en in Brussels wordt volop gespeculeerd over wie in de race is voor deze toppositie. Zeker in de gangen van het Europees Parlement zal de spanning stijgen nu Barroso’s opvolger voor de eerste keer indirect wordt gekozen via de Europese verkiezingen.
In mei 2014 vinden de eerste Europese verkiezingen plaats sinds het Verdrag van Lissabon, waarin is vastgelegd dat de volgende voorzitter van de Commissie wordt voorgedragen door de Raad met inachtneming van de uitslag van de Europese verkiezingen (Artikel 17.7 VEU). Daarna kan het Europees Parlement de voorgedragen kandidaat goedkeuren of wegstemmen. Hoewel de Raad nog wel een vinger in de pap heeft, is het duidelijk dat de volgende Commissievoorzitter uit de kringen van het EP komt.
Een politieke strijd in Europa
De komende weken zullen de politieke groepen van het Europees Parlement hun kandidaten bekendmaken. Het profiel is lastig: een politiek zwaargewicht, liefst met Europees-brede bekendheid, die de kiezers kan overtuigen met zijn/haar visie op de toekomst van Europa. De kandidaten zullen een ronde maken langs Europese hoofdsteden om de standpunten van hun politieke groep te verdedigen in grote verkiezingsdebatten. Het wordt interessant om te zien hoe de Europese verkiezingsprogramma’s zich verhouden tot de standpunten van de aangesloten nationale partijen. De VVD en D66 zijn beiden aangesloten bij het ALDE van Guy Verhofstadt, maar in nationale debatten lopen de visies over de EU sterk uiteen.
Na de verkiezingen, wanneer bekend is hoe de 751 zetels van het Europees Parlement worden verdeeld onder de politieke groepen, zal de Raad gedwongen zijn als eerste de kandidaat van de winnende partij in overweging te nemen. Dat is echter geen garantie voor zijn of haar benoeming tot voorzitter van de Commissie, wat tot teleurstelling van de kiezer kan leiden. Uiteindelijk gaat het om een politiek spel waarbij de Raad en in het Europees Parlement een overeenstemming moeten bereiken over een kandidaat die voor iedereen acceptabel is.
De kiezer stemt voor een EU agenda
“This time is different”, zo luidt de campagne slogan van de Europese verkiezingen. De intergouvernementele conferenties achter gesloten deuren om een Commissievoorzitter te selecteren zijn verleden tijd. Kiezers hebben nu niet alleen invloed op de samenstelling van het Europees Parlement, maar ook op de Commissie en daarmee de politieke agenda van de Europese Unie. Maar gaan deze veranderingen in de procedures enig verschil maken voor de betrokkenheid van de kiezer?
De nieuwe regels worden bejubeld door het Europees Parlement omdat het Europa democratischer maakt, dichter bij de burgers brengt en een uitbreiding van macht betekent voor zichzelf. De Europese verkiezingen van 2009 zagen een historisch lage opkomst met een gemiddelde van 43%. In Nederland was dat zelfs 37%. Uit een recente peiling van Eurobarometer blijkt dat bijna 60% van de Europese burgers denkt dat hun stem voor het EP in 2014 geen enkel verschil zal maken. Voor nationale verkiezingen ligt dat percentage aanzienlijk lager met een Europees gemiddelde van 40%. Vooral de Zuid-Europese landen zijn somber gestemd. De cijfers lijken een slechte voorbode voor de opkomst volgend jaar, maar volgens hetzelfde onderzoeksbureau zou het enthousiasme van de kiezers om te gaan stemmen toenemen door indirecte invloed op de verkiezing van de Commissievoorzitter.
Splitsing of normalisering
De komende 8 maanden wordt een campagne van 16 miljoen euro uitgerold om kiezers te mobiliseren en bewust te maken van de macht van het Europees Parlement. Het is nog onduidelijk waar de verkiezingen over gaan. De kans is aanwezig dat Europese burgers hun stem gebruiken om frustraties te luchten, wat zal leiden tot groeiend anti-EU kamp in het EP. Of zullen de kiezers hun stemrecht gebruiken om het beleid van Olli Rehn om te buigen? Als dat zo is, dan gaan de verkiezingen over beleidskeuzes en is dat een stap richting normalisering van de Europese politiek. Een derde mogelijkheid is dat de verkiezingen de tegenstellingen tussen Noord- en Zuid-Europa op scherp zet, waarbij kiezers uit zuidelijk landen het austerity-beleid zullen afkeuren terwijl kiezers uit het noorden meer EU-proteststemmen zullen uitbrengen. Kortom, in de aankomende Europese verkiezingen is alles mogelijk en kunnen grote belangen voor Nederland op het spel staan.
Op Europa-nu leest u meer achtergrondinformatie over de Europese verkiezingen in 2014.
