De tweejaarlijkse top van de NAVO kan nauwelijks beter getimed zijn. Tegen de achtergrond van de Oekraïnecrisis en de verslechterde veiligheidssituatie in het Midden-Oosten en grote delen van Afrika dienen vijf urgente onderwerpen op de top de volle aandacht te krijgen.
De NAVO is Vladimir Poetin veel dank verschuldigd. Hij heeft het bondgenootschap geholpen zijn bestaansreden te hervinden.
Het Russische optreden in Oekraïne vormde een wake-up call voor de NAVO. Na twintig jaar van bezuinigingen op defensie en een oriëntatie op crisisbeheersingsoperaties zijn er twijfels of de NAVO wel goed is voorbereid op conventionele oorlogvoering en op de ambigue tactieken die Rusland in Oekraïne laat zien.
Zo noemde het Britse Lagerhuis in een recent rapport de Baltische staten een „makkelijke prooi” voor Rusland. Ondanks veel retoriek over eenheid, bestaan er grote verschillen in opvatting over hoe de reactie van de NAVO op Rusland zou moeten zijn.
Urgentie
De Oekraïnecrisis is echter bepaald niet de enige zorg voor de NAVO. De veiligheidssituatie in het Midden-Oosten en in grote delen van Afrika is ook sterk verslechterd. De tweejaarlijkse top van de NAVO, die donderdag en vrijdag in Newport, Wales, wordt gehouden, kan nauwelijks beter getimed zijn. Tegen de achtergrond van deze situatie dienen dan ook de volgende vijf urgente onderwerpen op de top de volle aandacht te krijgen.
1. Over de politieke en militaire geloofwaardigheid van de collectieve verdedigingsclausule van artikel 5 van het NAVO-verdrag bestaat twijfel. Het gaat hier om het fundament van het Atlantisch bondgenootschap dat dringend aandacht vereist.
De NAVO dient het in mei afgesproken Readiness Action Plan in Wales concreet inhoud te verschaffen. Niet door alleen voorraden en uitrusting in het oosten te stationeren, maar ook door op grote schaal oefeningen te houden en voor een (niet-permanente) presentie van NAVO-troepen in Oost-Europa te zorgen.
De NAVO dient dan ook zeker te stellen dat een geloofwaardige conventionele militaire afschrikking, met de NATO Response Force als kern, deel uitmaakt van de militaire gereedschapskist. Doel is de NAVO flexibeler en sneller inzetbaar te maken, ook voor conventionele taken.
2. De NAVO dient zich ook te verdiepen in de dubbelzinnige (ambigue) oorlogvoering waarin Rusland zich bedreven heeft getoond. Het kostte Oekraïne de Krim en vormt een bedreiging voor de Baltische staten.
Het bondgenootschap dient onverwijld doctrines en capaciteiten te ontwikkelen om een adequaat antwoord te geven op deze dubbelzinnige oorlogvoeringstactieken. Het gaat hier om het ontwikkelen van moderne afschrikking, waaronder een combinatie van informatieoorlogvoering, psychologische operaties, maar ook energie- en handelsbeleid. Hiervoor dient de NAVO dan ook een kader te ontwikkelen, waar zover dat mogelijk is, wordt samengewerkt met de EU.
Defensie
3. De ballistische raketverdediging (BMD) dient het territoir van Europa en zijn bewoners te beschermen tegen binnenkomende raketten. BMD maakt naast een bescheiden nucleaire component, robuuste conventionele strijdkrachten en andere capaciteiten deel uit van de afschrikkingscapaciteiten van de NAVO. Deze raketverdediging is niet gericht tegen Russische raketten, maar de wijsheid hiervan zal zeker op de top ter sprake komen. De Verenigde Staten nemen een groot deel van BMD voor hun rekening.
Europese lidstaten dienen als bijdrage aan lastendeling te overwegen om collectief BMD-interceptors (gevechtsvliegtuig), sensoren en andere capaciteiten te kopen om de systemen die de Verenigde Staten al verschaffen, aan te vullen.
4. De gebeurtenissen rondom Oekraïne hebben ook geleid tot een discussie over verhoging van de defensie-uitgaven. Zo klagen de Amerikanen dat zij meer dan drie keer zo veel aan defensie uitgeven als de overige 27 lidstaten tezamen.
De norm van 2 procent van het bruto nationaal product (bnp) speelt hierbij een belangrijke rol. Slecht vier lidstaten voldoen aan deze norm, maar minstens zo belangrijk zijn de militaire effectiviteit en de output van de defensiebestedingen. Zo zou het nuttiger zijn als de NAVO de nadruk legt op andere bestedingsnormen, zoals een percentage van het defensiebudget voor investeringen (20 procent) of een percentage van het militair personeel (15 procent) dat direct inzetbaar is. Gezien de economische situatie zullen defensiebudgetten niet sterk stijgen. Wel lijkt het tot de Europeanen door te dringen dat het verwaarlozen van defensie onverantwoord is.
5. Politieke besluitvaardigheid en eenheid tussen de bondgenoten –in samenwerking met de EU– is de beste afschrikking tegen Russische intriges. De komende NAVO-top is een uitstekende gelegenheid om deze eenheid ten toon te spreiden en te ondersteunen met concrete maatregelen.
De NAVO-top in Wales dient dan ook uit te stralen dat de bondgenoten zich bewust zijn van de zeer instabiele en complexe strategische omgeving die een veelzijdig toegerust bondgenootschapvereist. De top dient dan ook tevens opdracht te geven voor het schrijven van een rapport over de langetermijngevolgen van de Oekraïnecrisis en de verslechtering van de veiligheidssituatie in andere delen van de wereld.
