Weet u nog wat de GIUK-gap was? Dat zou een eerste vraag bij de quiz 'Per Seconde Wijzer' kunnen zijn in de categorie geschiedenis.
Wie onder de vijftig is zet een joker in, maar wie boven de vijftig is doet probleemloos een grijzecellenluikje openen laat er het antwoord 'Greenland-Iceland-United Kingdom' uitrollen. Bedoeld is de waterlinie die de noordelijke Atlantische Oceaan van de rest van de wereld scheidt en die in de Koude Oorlog door de NAVO werd bewaakt om te voorkomen dat de noordelijke Sovjetvloot de warme wereldzeeën kon bereiken. Onderzeeërs en maritieme patrouillevliegtuigen en een ketting van luisterboeien zorgden ervoor dat de Foxtrotten en de Zulu's nooit ongezien de gap konden doorsteken.
Ook de Nederlandse Marine bewaakte de 2500 km water tussen het zuidelijkste puntje van Groenland en het noordelijkste van Schotland, met onder meer Neptune en later Atlantique en PC3 Orion-vliegtuigen. In 2003 werd de MLD opgedoekt, vredesdividend, het moet gezegd dat de Russische vloot zich ook nauwelijks meer vertoonde buiten de haven van Moermansk.
Dat is veranderd. In het blad 'Defense One' kwam ik recent een hartstochtelijk pleidooi tegen voor de come back van een GIUK-buurtwacht. De Russen geven met een nieuwe serie onderzeeboten van de Kalina- en Yasenklasse een impuls aan de maritieme wedloop in dat deel van de wereld, gaan hun onderzeeërs met kruisraketten uitrusten die doelen op land kunnen bedreigen en die zijn er niet (alleen) om de spierballen in de arctische oceaan te laten rollen.
De Verenigde Staten laten zich niet onbetuigd en maken plannen om de IJslandse vliegbasis Kevlavik weer te activeren. Daar stonden tot 2006 Orionvliegtuigen, de 2 shelters zijn er redelijk onderhouden en het plan is om er de nieuwste Poseidon P8 vliegtuigen te laten terugkeren. De VS hebben goede hoop dat ook de Noren daar wat geld voor vrijmaken.
Intussen heeft Groot-Brittannië, dat zijn eigen nucleaire onderzeeërs in Schotse thuishavens niet meer met Nimrods kan bewaken, het oog op de Poseidons van Boeing laten vallen, dus er wordt weer gespeculeerd op een ouderwetse terugkeer naar de Koude Oorlog in deze 'frigid waters'. En ja, daar staat het: 'The UK and the Netherlands are not the only countries who let their MPA fleets slip after the end of the Cold War.' Maar goed, al die andere landen lijken de MPA-taak dus weer op te pakken, dus het is een kwestie van tijd dat er voorzichtig ook weer eens naar Den Haag gekeken gaat worden of er misschien nog lets mogelijk is. Want the GIUK-gap is back.
Het is niet zo realistisch dat een Nederlandse Poseidontak tot leven komt maar het is wel logisch om aan ons land te vragen of de KM zal bijdragen aan een GIUK-capaciteit. Het lijkt het uitgelezen argument om de argumenten voor de aanschaf van een opvolger van de Walrus-onderzeeërs, die samen met de Noren langs of in de Noorse Zee kan patrouilleren, te onderstrepen.
Voordeel zou zijn dat deze opvolgers net als de nieuwste Russische onderzeeërs stil zijn, dus in principe dicht onder de Russische kust kunnen komen. Maar de heropleving van de MPA-taak in NAVO-verband maakt de afweging breder en ingewikkelder. De komst van Poseidon-vliegtuigen maakt de 'nuttige mix' van onderzeebootbestrijdingsmiddelen ook weer anders en minder afhankelijk van NAVO-onderzeeërs alleen. Toch maar een joker kiezen?
