Nu investeren in een nieuwe landelijke structuur zendt het verkeerde signaal. Alsof bestaande structuren niet zouden werken en alsof de lokale krachten geen extra steun verdienen .
Op dinsdagavond waren de burgemeesters van een aantal grote steden in België en in Nederland bij elkaar om overleg te voeren over het toenemende aantal teruggekeerde jihadstrijders. Daar was alle aanleiding voor. Al was het maar omdat op 24 mei een bloedige aanslag plaatsvond op het Joods Museum in Brussel, een afschuwelijke misdaad die aan vier mensen het leven kostte.
Herhaling voorkomen
Hoe zorg je dat zoiets niet nog een keer gebeurt? Of in ieder geval dat de kans zo klein mogelijk wordt gemaakt. Dat zijn vragen die vooral op het lokale, het stadsniveau, spelen en moeten worden opgelost. Veel Europese stadsbestuurders worstelen met die vraag en er zijn innovatieve antwoorden nodig en die worden ook gevonden. Dat bleek bijvoorbeeld op bijeenkomsten die we eerder al met mensen uit verschillende steden organiseerden. Goede zaak dus.
Hoe weet je dat iemand terugkomt in jouw stad? Hoe weet je wat individuele terugkeerders van plan zijn? Hoe weet je of die terugkeerders trauma's hebben opgelopen? Hoe weet je of ze verder geradicaliseerd zijn en plannen hebben om in België of in Nederland een aanslag te plegen, hoe weet je of ze gewoon teleurgesteld zijn en moe zijn van het conflict?
Risico's inschatten
We weten dat in de overgrote meerderheid van de gevallen mensen niets slecht van zin zijn en gewoon weer hun leven willen oppakken, een akelige ervaring rijker, een illusie armer. Maar hoe schat je de risico's in? En hoe ga je het gesprek aan? Hoe treed je in contact met de terugkeerder? Via de familie? Via vrienden? Direct?
En waar praat je dan over? Over de reden waarom jongens vertrekken? Over wat ze hebben meegemaakt? Praat je over religie en de interpretatie van het geloof? Of vermijd je al die onderwerpen en ga je in op de toekomst? Moet daar een psycholoog of een sociaal werker bij betrokken zijn? Of is dat allemaal soft gedoe en moet je gewoon harde maatregelen treffen en mensen in de gevangenis opsluiten? Wat werkt? En wat niet?
Alleen al de taal is van belang. Hoe herstel je het contact tussen ongeruste ouders en hun zoon als je niet dezelfde taal spreekt, in letterlijke zin en in culturele of religieuze zin? Over al deze vragen is en wordt nagedacht in Vilvoorde, Gouda en Delft. En dus is het goed de mensen uit die steden met elkaar te laten praten over wat werkt en wat niet.
Chapeau dus voor dit initiatief. Wie het ook heeft bedacht, het zal zeker nut hebben. Want oplossingen voor dit soort vraagstukken worden gevonden op de plek waar de mensen met de voeten in de modder het echte werk moeten doen. En dat is niet altijd op landelijk niveau. Integendeel.
Lokale oplossing
Nu is uit de bijeenkomst het voorstel gekomen om een Departement voor Binnenlandse Veiligheid op te zetten om het hoofd te bieden aan de dreiging van terugkerende jihadgangers. Dat kan. Maar lost dat het vraagstuk op, op het lokale, het gemeentelijke niveau? Dat lijkt niet de meest voor de hand liggende oplossing.
Juist omdat er een lokale oplossing moet komen voor deze uitdaging zal een nationaal departement uitsluitend zin hebben wanneer het een versterking oplevert van het werk op dat lokale niveau. Mijn reflex zou zijn om te versterken wat al bestaat en de lokale overheden een extra steuntje te geven bij deze extra taak. Investeer waar dat het hardste nodig is. Doe landelijk wat landelijk moet. Gebruik en versterk bestaande structuren zoals NCTV (Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid) in Nederland en OCAD (Orgaan voor de Coördinatie en de Analyse van de Dreiging) in België, maar hou lokaal wat lokaal kan.
Ik heb in de afgelopen jaren veel mensen ontmoet uit de steden die op dagelijkse basis, in en met de gemeenschappen werken aan oplossingen. Door zorgvuldig opgebouwde relaties met ouders en gezinnen. Door te weten wat er speelt, door te begrijpen wat mensen beweegt.
Ik heb bewondering voor die mensen, want die dragen bij, dagelijks, aan onze veiligheid. Versterk dat en investeer waar het het meest erop aankomt. Op het lokale niveau. Nu investeren in een nieuwe landelijke structuur zendt het verkeerde signaal. Alsof bestaande structuren niet zouden werken en alsof de lokale krachten geen extra steun verdienen.
