Juncker's EU witboek: een toekomst zonder keuzes

Vandaag presenteerde de president van de Europese Commissie, Jean-Claude Juncker, in het Europees Parlement een ‘witboek’ over de verschillende toekomstscenario’s voor de Europese Unie. Het witboek beschrijft vijf mogelijke paden die de EU kan volgen; waarbij de scenario’s uiteenlopen van het voorzetten van het huidige Europa, een Europa als markt (dat slechts fungeert als een vrijhandelszone), een Europa van meerdere snelheden, meer Europa op een beperkt aantal gebieden tot aan een volwaardige federalistische Unie. Dat de Commissie alle opties openlaat, en de discussie over de toekomst van de Unie overlaat aan de lidstaten tijdens de EU-top in Rome eind maart, is niet naar ieders tevredenheid.[1]

De fractievoorzitter van de sociaaldemocraten in het Europees Parlement, Gianni Pitella, noemt het witboek een duidelijke politieke vergissing, gezien de Commissie geen politieke voorkeur toont bij de presentatie van de verschillende scenario’s. Dit gebrek aan keuze en leiderschap noemt hij a-typisch voor een Commissie die zichzelf niet als bureaucratische maar politieke instelling beschouwd. “De toekomst van Europa moet niet worden opgeofferd uit vrees voor de komende nationale verkiezingen”, aldus Pitella.[2] Ook een EU-diplomaat vertrouwde aan Politico toe dat het witboek niet meer is dan een ‘denktank oefening waarbij het de Commissie ontbreekt aan ambitie en heldere voorstellen voor zinvolle wijzigingen in de EU onderliggende verdragen.[3]

Door zelf geen duidelijke keuze te maken legt Juncker de bal bij de lidstaten neer en kan hem verweten worden dat hij teveel op save speelt. Tegelijkertijd is het geen gemakkelijke opgave om een helder beeld te schetsen van de toekomst van de Unie tijdens een Europees verkiezingsjaar, met voortdurende crises en een Brexit in het vooruitzicht. Binnen deze context en de bijbehorende verschillende posities en breuklijnen tussen de EU-lidstaten is het überhaupt de vraag of een breed gedragen toekomstbeeld van de Unie bestaat.

Daarmee is de speech van Juncker illustratief voor de crisis waarin de Unie verkeert. De Commissie is niet langer in een positie om duidelijke keuzes te kunnen maken. De lidstaten gaan verdeeld op weg naar Rome, en binnen de lidstaten heersen onder de bevolking scepsis en wantrouwen. Als Juncker’s speech iets duidelijk maakt, dan is het dat de toekomst van de EU onzeker is.