Nieuwe oorlog slechts kwestie van tijd

De verkiezingen in Libanon op 7 juni worden beheerst door de angst voor een overwinning van Hezbollah. Een verkiezingszege zou niet alleen het voorlopige sluitstuk vormen van een proces waarin Hezbollah een volwaardige plaats heeft veroverd in de binnenlandse politieke machtsverhoudingenvan Libanon.

Voor de internationale verhoudingen zou een overwinning weleens de opmaat kunnen zijn voor een volgend gewapend conflict tussen Hezbollah en Israël, een extra complicatie bij de pogingen van de Amerikaanse president Obama om tot een regeling te komen voor het Israëlisch-Palestijns conflict.

In augustus 2006 kwam met de aanvaarding door de VN-Veiligheidsraad van resolutie 1701 een eind aan de oorlog tussen Israël en Hezbollah. De resolutie voorzag niet alleen in een stopzetting van de vijandelijkheden, maar beoogde vooral de totstandkoming van een permanent staakt-het-vuren en een langetermijnoplossing voor de verhouding tussen Israël en Libanon. Vooral Condoleezza Rice, de toenmalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, maakte duidelijk dat een terugkeer naar de status quo ante ten koste van alles moest worden voorkomen, op straffe van het opnieuw uitbreken van vijandelijkheden.

Ook besloot de Veiligheidsraad tot een aanpassing van het mandaat van de VN-vredesmacht Unifil aan de grens tussen Israël en Libanon. Cruciaal was echter dat de hele resolutie slechts één doel leek te hebben: een eind maken aan de dominante positie van Hezbollah in Zuid-Libanon. Zo benadrukte de resolutie het belang van de uitbreiding van het gezag van de regering van Libanon over het hele grondgebied van het land, 'zodat er geen wapens zijn zonder de instemming van de regering van Libanon en geen gezag anders dan dat van de regering van Libanon'.

Voorts wees de Veiligheidsraad op afspraken, gemaakt aan het eind van de burgeroorlog in 1990, en op een recent Libanees kabinetsbesluit. Hierin werd 'de ontwapening van alle bewapende groepen in Libanon' geëist, zodat 'er geen sprake is van wapens of gezag anders dan die van de Libanese staat. De boodschap van de Veiligheidsraad was duidelijk: voor Hezbollah was geen plaats meer in Libanon.

De reactie van Hezbollah liet niet lang op zich wachten. De leider van de groep, Nasrallah, maakte al snel duidelijk dat Hezbollah zich niet zou laten ontwapenen en nog altijd de beschikking had over twintigduizend Katjoesja-raketten waarmee zij Israël zou kunnen bedreigen. Daarmee legde Nasrallah een bom onder de resolutie. Niettemin bleven zijn uitspraken onweersproken.

Sindsdien heeft Hezbollah op het binnenlandse vlak de politieke winst geïncasseerd van haar militaire conflict met Israël. Dat werd met name vorig jaar duidelijk toen zij een regelrechte confrontatie aanging met de regering-Siniora. In het voetspoor van het geweld werd Hezbollah opgenomen in de nieuwe regering van nationale eenheid, met de mogelijkheid om een veto uit te spreken over bepaalde kabinetsbesluiten. Daar mee kon ze haar eigen ontwapening tegenhouden. Aldus bereikte ze precies het doel dat de inzet werd van haar politieke strijd nadat ze in het najaarvan 2006 uit de toenmalige regering was gestapt.

Het is interessant om te zien hoe op deze ontwikkelingen internationaal is gereageerd. In de resolutie waarmee de Veiligheidsraad vorig jaar het mandaat van Unifil verlengde, benadrukte de Raad het belang van 'grotere vooruitgang' bij de pogingen om te komen tot een permanent staakt-het-vuren en de langetermijnoplossing conform resolutie 1701. Dat was een gotspe, omdat van overleg, laat staan van enige vooruitgang, tot dan al helemaal geen sprake was. In zijn laatste rapport over de situatie in Libanon aan de Veiligheidsraad zei Ban Ki-moon, de secretaris-generaal van de VN, dat het politiek klimaat in Libanon 'verbeterd' was. Hij wees op de verkiezing van Michel Suleiman als nieuwe president, de vorming van de regering van nationale eenheid en het beginvan een nationale dialoog. Wel erkende hij dat de situatie nog 'fragiel' is. Hij wees erop dat Israël bij herhaling 'op het hoogste niveau' had gezegd dat Hezbollah voortging met de opbouw van haar militaire aanwezigheid, vooral in het gebied ten noorden van de Litani rivier, maar ook in het operatiegebied van Unifil, in Zuid-Libanon, waar zij vooral gebruikmaakt van particuliere huizen in stedelijke gebieden. Hij herhaalde dat Hezbollah in strijd met resolutie 1701 nog altijd over een 'substantiële militaire capaciteit' beschikt, 'los van de Libanese staat'.

Ban Ki-moon meende nog steeds dat de ontwapening van Hezbollah en andere milities tot stand moest komen binnen de Libanese politieke verhoudingen (en dus geen taak was voor bijvoorbeeld Unifil). Hij wees in dit verband op de verklaring van de nieuwe regering van nationale eenheid van 12 augustus vorig jaar. Daarin bevestigde de regering 'het recht van Libanon, via zijn bevolking, het leger en zijn verzetsbeweging (lees: Hezbollah), op de bevrijding en het terugkrijgen van de Shab'a Farms en de Kfar Shouba Heuvels en het Libanese deel van Ghajar?

De verklaring bevestigde tegelijk dat de regering gebonden was aan alle bepalingen van resolutie 1701. Het is duidelijk dat bij de onderhandelingen over dit onderdeel van de regeringsverklaring de positie van Hezbollah centraal stond. Ban Ki-moon wees er nog eens op dat resolutie 1701 'naar geest en letter' voorzag in de ontwapening van alle gewapende groepen in Libanon en de vestigingvan het monopolie van de regering van Libanon bij het gebruik van geweld op haar grondgebied.

De positie van Hezbollah vormde sinds de oorlog met Israël in 2006 de kern van de binnenlandse politieke verhoudingen in Libanon. Van ontwapening van Hezbollah is geen sprake. Integendeel, sinds zij deel uitmaakt van de regering van Libanon maakte zij al deel uit van het Libanese politieke systeem, zoals ook blijkt uit de regeringsverklaring van augustus 2008: zij had zich een volwaardige positie weten te veroveren als 'verzetsbeweging', naast.de bevolking en het leger, in haar streven naar de algehele 'bevrijding' van het Libanese grondgebied.

De nu voorziene verkiezingsoverwinning zal de positie Van Hezbollah opnieuw versterken. Nasrallah heeft inmiddels laten weten te beschikken over dertigduizend Katjoesja-raketten, en heeft aangegeven nu in staatje zijn steden als Tel Aviv te treffen.

Deze situatie leidt onvermijdelijk tot de conclusie dat een nieuwe oorlog in het Midden-Oosten nog slechts een kwestie van tijd is, en wel om twee redenen: Hezbolah zal zich niet laten ontwapenen, en Israël zal zich niet laten weerhouden van een aanval als zijn nationale veiligheid dat vereist. President Obama zal snel met een initiatief moeten komen om een nieuw conflict tussen Hezbollah en Israël te voorkomen.