Vervolging Sudanese president Al-Bashir wegens genocide geen uitgemaakte zaak

Wijziging in tekst resolutie Veiligheidsraad geeft president Sudan komende tijd stevige politieke rugdekking van China en Rusland.Precies op tijd slaagde de Veiligheidsraad er op 31 juli in het mandaat van de vredesmissie van Afrikaanse Unie en Verenigde Naties (UNAMID) in Darfur te verlengen. Er was 'een compromis' bereikt over de tekst van een resolutie. De tekst maakte nu melding van de 'zorgen' van een aantal leden van de Veiligheidsraad over de onlangs aangekondigde vervolging door het Internationale Strafhof (ICC) van de Sudanese president Al-Bashir wegens genocide. Ik meen dat de grote overwinnaar bij de diplomatieke confrontatie in de Raad de Sudanese president is. Hij kan ook in de komende tijd rekenen op stevige politiek rugdekking in de Veiligheidsraad van de politieke zwaargewichten Rusland en China. Het is de vraag of het ooit tot een serieuze zaak tegen Al-Bashir komt.

De Veiligheidsraad wees erop dat hij bij zijn besluit om de missie te verlengen rekening had gehouden met 'zorgen' van 'leden van de Raad' over 'potentiele ontwikkelingen' na het verzoek van de openbare aanklager bij het Strafhof om een arrestatiebevel tegen Al-Bashir. De Raad voegde eraan toe dat hij voornemens was de zaak in een later stadium verder in overweging te nemen. Dat belooft niet veel goeds. De inzet van de moeizame onderhandelingen in de Veiligheidsraad de afgelopen weken betrof dus niet zozeer de verlenging van de UNAMID-missie zelf, als wel het verband dat werd gelegd tussen de verlenging van de missie en de mogelijke vervolging van de Sudanese president. Aanvankelijk eisten China en Rusland dat de Raad een paragraaf zou opnemen die verdere stappen van het Strafhof tegen Al-Bashir met maximaal een jaar zou opschorten. Ze waarschuwden dat vervolging van Al-Bashir schade zou berokkenen aan het vredesoverleg in Sudan en pleitten voor vervolging in Sudan zelf van de verantwoordelijken voor de misdaden in Darfur. Westerse landen zeiden de kwestie-Al-Bashir gescheiden te willen houden van de besluitvorming in de Veiligheidsraad.

Het is een bizarre gang van zaken. De Veiligheidsraad besloot in maart 2005 om de situatie in Darfur door te verwijzen naar de aanklager bij het Internationale Strafhof. Nu lijkt diezelfde Veiligheidsraad in New York de voortgang van een proces bij het Strafhof in Den Haag te blokkeren, of op z'n minst te compliceren.

De aanklacht tegen Al-Bashir ging gepaard met veel verbaal geweld in Khartoem. Zo sprak de regerende Nationale Congres Partij van 'onverantwoordelijke goedkope politieke chantage' en waarschuwde voor 'meer bloedvergieten'. Gedreigd werd met geweld tegen de hulpverleners en de militairen van UNAMID.

Sudan begon een diplomatiek offensief, stuurde delegaties naar een aantal landen en riep zowel de Arabische Liga als de Afrikaanse Unie in spoedzitting bijeen. De Arabische Liga kon het niet eens worden over een voorstel om een tweetal al eerder aangeklaagde Sudanezen aan het ICC uit te leveren in ruil voor een verzoek aan de Veiligheidsraad om de vervolging van Al-Bashir met een jaar uit te stellen. De Afrikaanse Unie deed wel een verzoek aan de Veiligheidsraad de vervolging met een jaar op te schorten 'om de vrede een kans te geven'. Daarmee werd de basis gelegd voor de discussie de afgelopen weken in de Veiligheidsraad. Bij de stemming steunden 14 leden van de Raad de resolutie, alleen de VS onthielden zich, omdat de bewoordingen van de resolutie nadrukkelijk zinspeelden op de mogelijkheid een vervolging van Al-Bashir te vertragen.

Het goede nieuws is dat het mandaat van de vredesmissie is verlengd en dat de vervolging van Al-Bashir niet van de baan is. Ik maak me geen enkele illusie over de reactie van de regering in Khartoem: er moet serieus rekening worden gehouden met verdere chicanes in de richting van de vredesmissie en de hulpverlening zodra er een arrestatiebevel komt, uitmondend wellicht in het gedwongen vertrek van zowel militairen als hulpverleners.

Het slechte nieuws is dat nu al duidelijk is dat een vervolging van Al-Bashir geen uitgemaakte zaak is omdat de Veiligheidsraad op scherp staat bij verdere 'potentiële ontwikkelingen' in deze zaak.