Voorlopig definitief

‘Voorlopig definitief’, schampert NRC Handelsblad, ‘de PvdA zegt ja tegen de JSF maar de vraag is voor hoe lang’. De Volkskrant zegt Borgen IV, en sneert nog wat in de richting van de pianospeelster. Ja, misschien volgt er inderdaad ooit nóg een draai, want donderdag rolde er een PvdA-boodschapje van het scherm waarin Angelien Eijsink verantwoording aflegde en schreef : ‘Zoals gebruikelijk blijven we het project kritisch volgen.’

 

Zijn er, zoals ik ook in die mail lees, nu ‘voldoende garanties om in dit langdurige en lastige dossier een volgende stap te zetten’? En is het nu zeker dat ‘dit toestel past bij de modernisering van de luchtmacht die nodig is om een breed inzetbare krijgsmacht te behouden’?

 

Ik dacht van niet. In antwoorden van de Algemene Rekenkamer, twee dagen voor het Kamerdebat bezorgd bij de parlementsleden, lees ik nu juist twijfel daarover. Weten wij nu zeker wat de aanschaf van een JSF gaat kosten? Nee. Antwoord op vraag 7: ‘De kostprijs van de F-35 (JSF) staat nog niet vast.’ Dat betekent: wordt hoger.

 

Tijdens auditgesprekken in de VS ving de Rekenkamer op dat rond 2015 belangrijke besluiten kunnen vallen over het aantal door de Amerikanen aan te schaffen toestellen, wat ‘naar verwachting grotere gevolgen zal hebben voor de gemiddelde kostprijs (…) ook voor de kostprijs van Nederlandse toestellen’.

 

Is er nu betrouwbare informatie over de operationele gereedheid en personele en materiële kosten per wapensysteem? Nee. Antwoord op vraag 9: ‘De Algemene Rekenkamer zal dit de komende maanden samen met het ministerie van Defensie gaan verkennen.’

 

Zijn er dan garanties te geven op het gebied van de werkgelegenheid die de JSF gaat leveren? Nee, antwoord op vraag 10: ‘Recente denkbeelden bij het JSF Program Office (hebben) mogelijke gevolgen voor de inschakeling van de industrie, en dus Nederland, en daarmee voor de werkgelegenheid.’

Zullen er, zoals de PvdA eist, altijd genoeg toestellen beschikbaar zijn? Defensie vindt van wel na een voorlopige samenwerkingsovereenkomst met de Belgen voor bewaking van het luchtruim en boekte en passant ook de winst vast in, maar de Rekenkamer heeft zijn twijfels. Antwoord op vraag 16: ‘Wij vinden dit een onzekere factor in de argumentatie en de inzetbaarheidsberekeningen van het ministerie van Defensie.’ Au!

 

En wisten wij per 6 november dat dit toestel ‘past bij de modernisering van de luchtmacht die nodig is om een breed inzetbare krijgsmacht te behouden’, zoals de PvdA haar leden mailt? Het is maar hoe je het bekijkt. Vierenhalf miljard euro is veel geld en dat kun je dus niet aan andere spullen uitgeven. Eén vlieguur met de JSF kost straks 36.850 euro.

 

Wie het destijds waagde om in een fatsoenlijk rapport te betogen dat er misschien ook iets te zeggen was voor een Nederlandse krijgsmacht die zich zou concentreren op stevige stabilisatiemissies en zich niet meteen aan het interventiefront zou wagen, kon rekenen op scherpe en onwaardige kritiek uit de JSF-lobby. Brieven waarin stond dat je belangen van Nederland verkwanselde.

 

PvdA-leider Samsom, bekend om het eerlijke verhaal, die in augustus de JSF zelfs tot symbool van de internationale rechtsorde verhief door te eisen dat er altijd vier beschikbaar zouden zijn voor vredesmissies. Prachtig sociaal-democratisch novum, maar het was flauwekul, want de PvdA wil missies in Afrika en daar heb je geen vijfdegeneratiegevechtsvliegtuigen nodig.

 

Andere generaals buiten de luchtmacht stuurden mij vurige brieven (‘maar noemt u mijn naam niet’) waarin ze schreven dat we Apaches en transportheli’s nodig hebben – geen Joint Strike Fighters. O ironie, de missie-Mali bewijst meteen wat ze bedoelden.

 

Maar laten we niet zuur doen en vooruitkijken. In het geweld rond de JSF heeft iedereen over het hoofd gezien dat in de kleine lettertjes en cijfertjes van de jongste Defensienota de volgende order van de eeuw alweer staat ingeboekt. Over tien jaar geeft Nederland nog eens vier miljard (3,85 miljard) euro uit, aan nieuwe onderzeeboten. Dan gaan we brieven van admiraals buiten dienst krijgen. Landverraad als we die niet kopen!