Oekraïne-onderzoeker van Clingendael Julia Soldatiuk was deze week in Londen bij de Ukraine Recovery Conference, een bijeenkomst van experts over de wederopbouw van Oekraïne. Ook leidde ze een rondetafelgesprek bij de London School of Economics over dit onderwerp. Op de conferentie hebben wereldleiders miljarden aan hulp toegezegd. Waar heeft Oekraïne – naast het herstel van gebouwen en infrastructuur – behoefte aan? 

Wederopbouw is een breed begrip. Wat moeten we eronder verstaan?

Wederopbouw betekent letterlijk herstel, bijvoorbeeld van infrastructuur, huizen en gebouwen. Maar wederopbouw betekent ook hervorming van de instituties en de economie. Als Oekraïne economisch en institutioneel sterk staat, wordt het ook minder kwetsbaar voor dreigingen van buitenaf. Er werd ook gesproken over thema’s als energie, landbouw en ICT. Voor het Oekraïense bedrijfsleven is inscourcing belangrijk. Dat betekent dat in het wederopbouwproject zoveel mogelijk in Oekraïne zelf geproduceerd wordt. Europese bedrijven willen in Oekraïne produceren, maar daarvoor is het wel nodig dat het land Europese productiestandaarden invoert, want dat maakt het makkelijker om in Oekraïne gemaakte producten te exporteren.

Onderwerp van gesprek is hoe Oekraïense bedrijven zoveel mogelijk zelf kunnen profiteren en niet alleen de westerse multinationals. Veel Oekraïense bedrijven hebben minder ervaring met het winnen van internationale aanbestedingen. Een oplossing kan zijn het oprichten van bijvoorbeeld een Oekraïens bouwagentschap dat de uitbesteding van projecten doet.  

Voorzitter van de Europese Commissie Ursula Von der Leyen wil de bevroren Russische tegoeden inzetten en ook de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Anthony Blinken wil dat Rusland de wederopbouw uiteindelijk betaalt. Hoe heb jij daar naar die berichten geluisterd? 

Er wordt gesproken over hoe die tegoeden kunnen worden gebruikt. Een idee dat geopperd werd is het beleggen ervan. De winsten zouden dan ingezet kunnen worden voor de wederopbouw. Het initiatief van de hersteloperatie lijkt vooral te liggen bij het Verenigd Koninkrijk en de EU. Uit de gesprekken die ik gevoerd heb met Amerikaanse denktanks leid ik af dat de VS dit ook min of meer verwachten, aangezien de  Amerikanen zelf al het voortouw hebben genomen bij het leveren van militaire hulp.

Er stonden ook sociale kwesties op de agenda. Welke?

Oekraïne wordt nog weleens neergezet als land van lage lonen, maar daar werd sterk tegen geprotesteerd. Veel Oekraïners streven ook op het gebied van arbeidsrecht, lonen en sociale voorzieningen naar de Europese standaarden. Ook is er de roep om goed te kijken naar de wensen van verschillende groepen in de samenleving tijdens het wederopbouwproces, zodat bijvoorbeeld ook de behoeftes van vrouwen evenredig vertegenwoordigd zijn in de plannen.  

Jij stipte ook een groot probleem met de beroepsbevolking in Oekraïne aan. Hoe zit dat?

Ja, er is een groot tekort aan arbeidskracht. Er moeten zeker een miljoen Oekraïners terugkomen om de wederopbouw überhaupt mogelijk te maken. De Oekraïense overheid denkt na over voorwaarden waaronder Oekraïners terug willen keren. Je kunt dan denken aan kleine leningen of subsidies voor midden- en kleinbedrijven om meer werkplekken te creëren. En hoe zorg je ervoor dat beroepsbevolking die nog in Oekraïne is daar wil blijven? Ook dat is een belangrijk vraagstuk. Voor het land zelf, maar ook voor de Europese landen die nu veel Oekraïners opvangen. Daarom blijven wij ons als Clingendael-onderzoekers bezighouden met alle kwestie die rondom wederopbouw spelen.