De energietransitie staat aan, maar nog niet iedereen kan meedoen
Als onderdeel van het landelijk onderzoeksprogramma energiearmoede doet TNO halfjaarlijks onderzoek bij gemeenten. Daarnaast wordt gezocht naar kennisuitwisseling en dialoog, waarbij we ruimte bieden voor diverse invalshoeken en oplossingsrichtingen voor korte en middellange uitdagingen. Vijf experts reflecteren in een korte gastbijdrage op het thema ‘energiearmoede in stroomversnelling’. Hieronder de bijdrage van Louise van Schaik, hoofd van Clingendael's EU and Global Affairs Unit.
“Waar klimaatbeleid als eliteproject werd gezien, is energiearmoede een levensecht vraagstuk. Ineens zijn isoleren, warme truien, energie-efficiënte apparaten en energiesubsidie bittere noodzaak. Wat betekent het eigenlijk om in de kou te zitten of de energierekening niet meer te kunnen betalen? Die vragen worden steeds vaker gesteld en er is nu zelfs een weerbericht om te zien wanneer elektriciteit goedkoop is, want opgewekt door zon of wind. De energietransitie staat hoog op de agenda dankzij de energiecrisis, maar kan Nederland de uitdagingen aan die met de transitie gepaard gaan en lukt het om de bevolking aan boord te houden?”
“De situatie vraagt om politici en ambtenaren die voorbij hun eigen mandaat kijken; die armoede- en klimaatbeleid met elkaar verbinden. Het vraagt ook om Europees beleid.”
“De energietransitie is in volle gang. Woningcorporaties zijn wakker en koophuizen met slechte energie labels liggen minder goed in de markt. De relatie tussen armoede en energie is zichtbaar geworden in torenhoge inflatiecijfers. De oorlog in Oekraïne illustreert het gevaar van energie-afhankelijkheid en maakte van de elektriciteitsvoorziening een aanvalsdoel. De warmtepomp, windmolen en zonnepanelen zijn in die strijd de nieuwe wapens.”
“Echter, tussen droom en daad staan wetten in de weg, en praktische bezwaren. Uit onderzoek dat Clingendael samen met Bureau Berenschot uitvoerde, bleek dat kwetsbare huishoudens amper mee kunnen doen. Zij hebben niet het gevoel zelf veel grip te hebben op hun energierekening. Het vertrouwen in de overheid -en in het verlengde daarvan de verhuurder- is beperkt en soms zelfs geheel afwezig. Het openbaar vervoer is geen (betrouwbare) optie om tijdig op werk te komen, zeker niet buiten de stad. En een elektrische auto ligt buiten bereik. En hoe zeker zijn banen in gas-intensieve sectoren als de staal of glastuinbouw?”
“Overheidsbeleid bereikt deze kwetsbare huishoudens nauwelijks en grote groepen ouderen zien de noodzaak niet meer zo om te investeren in duurzaamheid. Wat hier nodig is zijn lokale FIXbrigades, betere toegang tot goede banen in de isolatie- en installatiebranche en verhuurders die aangejaagd worden het energielabel van hun woningen omlaag te brengen. Ook relatief kleine handreikingen, zoals nieuwe pannen voor elektrisch koken, kunnen het verschil maken.”
“De situatie vraagt om politici en ambtenaren die voorbij hun eigen mandaat kijken; die armoede- en klimaatbeleid met elkaar verbinden. Het vraagt ook om Europees beleid dat realistische normen voor verduurzaming stelt, zorg draagt voor een beheerste overgang naar meer elektriciteit in de energiemix en inzet op een versnelling van de groene industriepolitiek en het European Green Deal beleid.”
“Makkelijk is het niet en er zijn zelfs kleine stapjes terug, zoals kolencentrales die weer op maximale capaciteit draaien en de toegenomen import van vloeibaar gas. Ook liggen er uitdagingen zoals de bouw van de waterstofinfrastructuur, wegnemen van arbeidsmarkttekorten, uitbreiding van het – te lichte – elektriciteitsnetwerk en de beschikbaarheid van grondstoffen die nodig zijn voor de transitie. Het moeilijkst zal echter zijn om alle huishoudens mee te krijgen en iedereen te laten ruiken aan de voordelen van de transitie. Een schonere, stillere en goedkopere energietoekomst, voorbij de elite.”
Dit interview is onderdeel van een serie van vijf, waarin experts in een korte gastbijdrage vanuit hun ervaring en expertise reflecteren op het thema ‘energiearmoede in stroomversnelling‘.
Volg @LouiseVanSchaik op Twitter.
