Research

Security and Defence

Op-ed

AI en de Nederlandse belangen

26 Nov 2018 - 14:56
Bron: Image Mike MacKenzie via vpnrus.com/flickr
De wereldwijde wedloop om AI en de Nederlandse belangen

Artificial intelligence (AI) is één van de meest bepalende technologieën van de 21ste eeuw en is daarom aan felle wereldwijde concurrentie onderhevig. “The stakes could not be higher”, aldus de Europese Commissie over de globale wedloop om deze technologie verder te ontwikkelen en toe te passen. Ondanks dat meerdere Nederlandse deskundigen de laatste maanden waarschuwden voor ‘braindrain’ op het gebied van artificial intelligence, lijkt het alsof nog steeds niet volledig wordt beseft dat onze economische belangen op het spel staan. Nederland heeft een goede startpositie, maar staat op het punt het startschot te missen.  

AI is de wetenschap van het vervaardigen van intelligente computerprogramma’s. Door toenames in rekenkracht en de hoeveelheid data is AI de afgelopen jaren snel ontwikkeld. De technologische toepassingen van vandaag, zoals spamfilters en gepersonaliseerde advertenties, zijn slechts het begin van deze ontwikkeling. Door systemen in staat te stellen om zelfstandig te leren kan AI uiteindelijk vrijwel alle processen in onze samenleving transformeren. Net zoals de stoommachine, elektriciteit en de microprocessor dat in het verleden hebben gedaan. Dit kan onze belangen zowel dienen als schaden. 

In de juiste handen schept AI enorme mogelijkheden, maar aan die handen heerst wereldwijd een tekort. Er ontstaat daardoor een wedloop waarbij grote bedrijven zoals Google, Amazon en Alibaba onderling agressief concurreren en talent wegkapen bij onze universiteiten. Daarnaast mengen ook staten zich in de strijd door enorm te investeren in de ontwikkeling van civiele en militaire AI-toepassingen. Dat is logisch, want revolutionaire technologische ontwikkelingen kunnen voor een strategisch voordeel zorgen. Ook voor Nederland is AI daarom van nationaal belang.  

"In de juiste handen schept AI enorme mogelijkheden, maar aan die handen heerst wereldwijd een tekort."

De wereldwijde wedloop om AI is onderdeel van een geopolitieke machtsstrijd die steeds intensiever wordt gestreden. Staten stellen in toenemende mate hun onderlinge relaties op de proef in een strategische competitie die plaatsvindt op alle fronten, inclusief technologie. Deze spanningen gelden zeker voor grootmachten zoals China en de VS, die inmiddels in een handelsoorlog zijn verzeild. Eén van de oorzaken van dit economisch machtsvertoon is de breed gedragen zorg in de VS dat het land op het punt staat een technologische voorsprong te verliezen. Dat dit zorgelijk is voor de Amerikaanse economie en nationale veiligheid is één van de weinige standpunten waar het Congres vandaag de dag eensgezind over is. Door vergelijkbare zorgen stellen steeds meer overheden eisen aan overnames in strategische sectoren, of bijvoorbeeld aan de aanleg van 5G netwerken. Ook in Nederland hebben deze strategische beslissingen de aandacht van de overheid, maar op het gebied van kunstmatige intelligentie zijn we traag.  

In de wedloop om AI zijn er twee duidelijke koplopers: China en de VS. Het belangrijkste centrum van ontwikkelingen in AI ligt in Californië. Een groot deel van het wegvloeiende talent uit de Nederlandse universiteiten komt daar terecht. De startups waarvan de waarde op meer dan een miljard dollar wordt geschat, de zogenaamde ‘unicorns’, springen er als paddenstoelen uit de grond om vervolgens te worden opgeslokt door de bekende, privacyrecht-schendende reuzen van Silicon Valley. In dit tech-sprookje is AI de voornaamste succesfactor.
 
Ondanks dat de technologische ontwikkelingen in China wellicht minder snel gaan dan in de VS, is het tempo waarmee AI wordt toegepast in de maatschappij ongeëvenaard. China investeert met tientallen miljarden om de nationale AI-strategie uit te voeren. Het doel hiervan is om in 2030 de wereldleider te zijn in AI. De Chinese staat ziet AI als het perfecte middel om de stabiliteit van het partijsysteem te waarborgen. Naast dat het economische groei kan stimuleren verwerft het namelijk ook maatschappelijke controle via sociale krediet- en veiligheidssystemen. China en de VS hebben niet voor niets een voorsprong verkregen in de wedloop. De twee AI-grootmachten beschermen immers hun strategische sectoren, hebben toegang tot meer data en kunnen meer investeren. 

"Ondanks dat de technologische ontwikkelingen in China wellicht minder snel gaan dan in de VS, is het tempo waarmee AI wordt toegepast in de maatschappij ongeëvenaard."

In de wedloop om AI moet Nederland niet achterop raken. Bij een significante technologische achterstand verliezen onze bedrijven namelijk hun concurrentiepositie en wordt ons land technologisch afhankelijk. Hier moeten we beducht op zijn. Maar door toenemende competitie kan de wedloop een vijandelijk karakter krijgen. Juist de angst om positie te verliezen kan bestaande vijandbeelden versterken en staten aanzetten om data of AI-kennis af te schermen. Een vijandige wedloop kan initiatieven om AI op een democratische, ethische, open en veilige manier te ontwikkelen ondermijnen. Terwijl juist deze initiatieven onze belangen dienen. Er is daarom behoefte aan een strategie waarmee genavigeerd kan worden tussen naïviteit en paranoia. Zo moet een Nederlandse AI-strategie waarden zoals privacy respecteren, maar daarmee geen onnodige barrières voor onze datahongerige AI-bedrijven creëren. 

"In de wedloop om AI moet Nederland niet achterop raken."

Om aansluiting te kunnen vinden in de wereldwijde wedloop om AI zal Nederland breed moeten inzetten. Van investeringen in onderwijsprogramma’s en het opzetten van internationale samenwerkingsverbanden, tot het verbeteren van ons vestigingsklimaat. Deze nationale aanpak vergt moed om te investeren en politieke wil. Dit is nodig om ervoor te zorgen dat Nederland geen speelbal wordt van de AI-grootmachten in een wedloop die onze toekomst zal bepalen.