'Bijna-crises' raken internationale positie Verenigde Staten

Voor de recente sluiting van de Amerikaanse overheid en het bijna-faillissement in technische zin betalen Amerikanen een flinke economische prijs. De schattingen lopen uiteen van 0.3 tot 0.6 procent minder economische groei in het vierde kwartaal en het verlies van zo’n 900.000 banen.

De big picture is dat de nummer één economie in de wereld wel tegen zo’n stootje kan. Dat klopt feitelijk, maar in een tijd van slechts een paar procent economische groei tikt de schade toch aan. Bovendien is er geleidelijk aan een welhaast permanente crisissfeer ontstaan wat het vertrouwen in de Amerikaanse politiek en economie aantast. Er is geen enkele garantie dat het gezonde verstand nu zegeviert bij de nieuwe radicalen.

Sektarisch fanatisme

De Tea Party-Republikeinen likken hun wonden en zullen vanuit hun welhaast sektarische fanatisme ongetwijfeld de oorlogstrom nog meer roeren. Zeker nu de nieuwe gezondheidswetgeving de komende weken verder wordt geïmplementeerd en nu al op de nodige praktische problemen stuit. ‘Zie je wel’, zullen de ultra-conservatieven in koor roepen. ‘Wij hebben de eerste slag in het Congres tegen Obamacare verloren maar de strijd tegen de “slechtste wet uit de Amerikaanse geschiedenis” gaat voort. Zeker weten.’

Na het eerste compromis, wat deze week op het allerlaatste nippertje bereikt is, moet half december al een tweede compromis worden gesloten tussen Democraten en Republikeinen, een zogenaamd grand bargain. De discussie zal de komende maanden niet alleen over Obamacare gaan, maar ook over minstens zo gevoelige dossiers als Social Security en de belastinghervorming. De rabiate Tea Party zal voor nog meer politieke escalatie zorgen.  

Zo’n aanhoudende politieke impasse tast het vertrouwen in de Amerikaanse economie én politiek aan. Juist in de optiek van de meest patriottische Amerikanen is de Verenigde Staten de leidende democratie in de wereld. Amerika als lichtbaken in een duistere wereld. Daar kan toch geen land ter wereld tegen op. Amerika is nota bene de geboorteplaats van de heilige want democratische grondwet. De tuin van de democratie!

Technocratische trucs

Bizar is dat juist de trotse Republikeinen in feite on-Amerikaans gedrag vertonen door het zo mooie grondwetsysteem van de trias politica in feite aan te tasten. De gezondheidswetgeving van de president was al geruime tijd goed gekeurd door het Congres en de rechterlijke macht had de wetgeving op zijn juridische merites beoordeeld en positief bevonden. In een democratische politieke cultuur hoort de verliezer zich neer te legen bij het voldongen feit van een zekere nederlaag. Daar passen geen voortdurende obstructietechnieken en technocratische trucs bij. Wie geen compromisbereidheid toont, vertoont in wezen geen vaderlandslievend - en dus on-Amerikaans - gedrag.

De Amerikaanse politiek is momenteel rijp voor een zelfreinigingsritueel. De politieke gijzeling van de afgelopen week was een blamage voor de supermacht Amerika. Een internationale machtspositie steunt op feiten en getallen maar ook op imago en vertrouwen. Op een krachtige politieke en economische wil en niet op besluiteloosheid en voortdurend overheidsfalen.

Wassen beelden

Amerikaanse politici die niet met elkaar spreken en ook weigeren te bewegen in almaar voortdurende ‘onderhandelingsprocessen’ verworden tot wassen beelden. Congresleden behoren inmiddels tot de meest verachte beroepsgroep van Amerika. Dat kan een democratie zich niet permitteren.

Het is een veeg teken dat regeringen van landen als China, Rusland en Japan een dringend beroep op Washington doen om nu eens echt orde op zaken te stellen. Natuurlijk is er de nodige hypocrisie ten opzichte van de stabiliteit van Amerika. Japan kende in zeven jaar zeven minister- presidenten en veel andere landen gaan gebukt onder grootschalige corruptiepraktijken die kleven aan een zieke overheid. Dat relativeert de Amerikaanse problemen. Desondanks waren het niet alleen goedkope oneliners verpakt in leedvermaak, maar ook nuchtere constateringen van wel heel veel buitenlandse waarnemers. Die kritiek past bij een kantelend beeld van Amerika als stabiele ‘actor’ in de wereldpolitiek en -economie.

Nog nooit is de Republikeinse partij zo conservatief geweest. Nu de schade voor veel Amerikanen duidelijk wordt, is het van het grootste belang dat gewone conservatieven en gematigden elkaar politiek meer weten te vinden. Met behulp van de publieke opinie die de Tea Party steeds meer de zwarte piet toebedeelt zal die beweging meer worden geïsoleerd.

‘America first’

Ook op internationaal terrein is de Tea Party een gevaarlijke actor, want naar binnen gericht en passend binnen een riskante neo-isolationistische traditie. In een interconnected world die steeds meer multipolair van aard wordt, is dat een gevaarlijke attitude. De Verenigde Staten blijven alleen al vanwege hun nucleaire wapenarsenaal ook op de langere termijn een supermacht, maar grootmachten als China komen in militair-strategische steeds sterker opzetten. De Verenigde Staten zijn niet meer de lonely superpower en moeten actief participeren in allerlei internationale circuits. America First is geen buitenlandse politiek maar in wezen naïef en riskant binnenlands beleid waarbij wordt weggekeken van de wereld.

Nauwere samenwerking tussen liberale en centristische Democraten en Republikeinse real politici uit de school van Henry Kissinger en James Baker levert een meer internationale oriëntatie op.   

Die internationaal gerichte, gematigde vleugel van de Republikeinen zal in dat scenario weer aan kracht winnen. Na een te verwachten electorale nederlaag in 2014 van de nu al schamper genoemde ‘Republikeinse Tea Party-partij’ verschijnen de zo gerespecteerde ‘Richard Llugars’ van de Republikeinse partij, weggevaagd door de vloedgolf van het Tea Party-populisme, weer aan het politieke firmament.

Politieke zelfreiniging

Nu de Amerikaanse economie aan kracht wint, zal de invloed van een grass roots-beweging die almaar mentale onrust exploiteert, afnemen. In wezen is de Tea Party-factie binnen de Republikeinse partij een kleine factie. Het gaat om zo’n 25 tot 40 Huis-Republikeinen met tot voor kort een big stick in de handen.

Bij zoveel aangerichte economische en politieke schade zullen Democraten en Republikeinen in een proces van zelfreiniging beseffen dat de grenzen zijn bereikt. Nog meer zelf aangerichte schade kan de Verenigde Staten zich niet mee permitteren. Uiteindelijk zullen de meeste Amerikanen kiezen voor hun eigen belang. Ook het Amerikaanse hemd is nader dan de rok.