Research

Europe and the EU

Op-ed

De onzekerheid regeert

28 Nov 2018 - 12:25
Bron: Tiocfaidh ár lá 1916/flickr

Deze column is oorspronkelijk verschenen in de Brexit Nieuwsbrief van VNO-NCW en MKB-Nederland.

Ja, het is goed nieuws dat op 25 november de EU ingestemd heeft met het Brexit akkoord. Aan de Europese leiders zal het niet liggen. De transitiefase lonkt: 21 maanden extra tijd om te onderhandelen over de toekomstige handelsrelatie, met een mogelijke verlenging tot eind 2022.

Maar laten we het niet groter maken dan het is. Dit was het makkelijke gedeelte. De EU27 hadden de overhand de afgelopen anderhalf jaar. Er zijn inderdaad een aantal concessies gedaan richting de Britten, maar het is niet verwonderlijk dat de 27 regeringsleiders met dit akkoord instemmen.

Anders ligt het in Londen. Op 11 december vindt de cruciale stemming plaats in het Britse parlement. Er is al veel geschreven over de moeite die Theresa May zal hebben om dit akkoord door het parlement te loodsen. De verwachting is dat het akkoord in zijn huidige vorm sneuvelt in Westminster. En dan?

Theresa May kan een poging wagen om het akkoord te heronderhandelen met de EU. Het formele uittredingsakkoord zal niet gewijzigd worden, maar aan de politieke verklaring over de toekomstige relatie kan natuurlijk wel wat toegevoegd of veranderd worden. Het gaat uiteindelijk om een politiek, geen juridisch, document. Maar de vraag is welke cosmetische verandering voldoende zal zijn om voldoende Britse Kamerleden over de streep te trekken om in tweede instantie voor het akkoord te stemmen. Ik zie het niet.

"Theresa May kan een poging wagen om het akkoord te heronderhandelen met de EU."

Een ander scenario is dat de financiële markten zo hevig zullen reageren op de afwijzing van het Britse parlement, dat de Britse politiek geconditioneerd wordt om in tweede instantie toch het akkoord te omarmen. Dit lijkt me onwaarschijnlijk. Allereerst worden de geesten nu al rijp gemaakt voor een Nee stem in het parlement. Dat resultaat zal niet als een schok komen. Ten tweede, als de markten denken dat het akkoord uiteindelijk toch er doorheen komt, dan zal de reactie op een eerdere afwijzing minder hevig zijn.

Nieuwe verkiezingen zijn niet uitgesloten na een afwijzing van het akkoord, maar dan moet er eerst een motie van wantrouwen worden aangenomen, of een twee-derde meerderheid van de parlementariërs moet nieuwe verkiezingen willen. Gegeven de verdeeldheid in de Britse politiek, en de zorg onder veel Conservatieven dat Labour die verkiezingen wel eens zou kunnen winnen, ligt dit niet voor de hand.

De mogelijkheid van een No Deal blijft dan over. EU landen zijn de afgelopen maanden druk bezig geweest met “contingency planning”. Ook bedrijven op het continent bereiden zich voor. En terecht. Een laatste fase van deze voorbereidingen is de zogeheten “continuity-planning”; hoe zorg je ervoor dat, ondanks een No Deal, alles bij het oude blijft? De Nederlandse ‘Verzamelwet Brexit’ past in deze laatste categorie. Op een aantal terreinen - waar Nederland en niet de EU competentie hebben - wil de Nederlandse overheid voorzorgsmaatregelen treffen. Bijvoorbeeld als het gaat over de aanspraak die Nederlanders in het VK kunnen blijven maken op het Nederlandse sociale zekerheidsstelsel en medische vergoedingen, de erkenning van Britse professionele kwalificaties en rijbewijzen in Nederland en het openhouden van de pijpleiding die gas van Nederland naar Engeland brengt.

Het zijn maar een handjevol terreinen, maar Brexiteers voelen zich door dit soort initiatieven gesteund en wijzen vol trots op hun “Nederlandse vrienden”. De ironie wil dat hoe meer EU landen zich voorbereiden op een No Deal, des te meer pro-Brexit aanhangers zeggen dat een No Deal wel mee zal vallen. Daardoor vergroten wij onbedoeld de kans op zo’n No Deal. 

"De ironie wil dat hoe meer EU landen zich voorbereiden op een No Deal, des te meer pro-Brexit aanhangers zeggen dat een No Deal wel mee zal vallen."

Mocht het inderdaad zo ver komen, dan valt te verwachten dat verschillende Britse Kamerleden een poging zullen doen om een No Deal toch tegen te houden. Verschillende Labour en Conservatieve politici zouden het plan steunen om in het uiterste geval, als het akkoord sneuvelt en er geen verkiezingen worden gehouden, het VK tijdelijk in de Europese Economische Ruimte te parkeren. Het ‘Noorse’ model dus. Maar het is onduidelijk of de Noren en andere EFTA-landen hiermee in zouden stemmen, en of dit nog allemaal voor 29 maart politiek en juridisch geregeld kan worden.   

Kortom, ondanks de mijlpaal van 25 november, denk niet dat een No Deal is afgewend, denk niet dat het moeilijkste voorbij is, en denk niet dat iemand met zekerheid kan zeggen waar we over een paar weken staan.