Deze column verscheen oorspronkelijk in de Brexit Nieuwsbrief van VNO-NCW en MKB-Nederland.
'De Brexit-onderhandelingen zijn nu ruim een jaar een de gang. De belangrijkste struikelblokken zijn nog niet weggenomen. De onzekerheid is hoog. Nederlandse bedrijven zouden er goed aan doen om voorbereid te zijn op een 'harde' Brexit, of zelfs een chaotische.' Dat zegt Brexit-watcher Rem Korteweg van Clingendael in zijn maandelijkse column met deze keer 5 nuttige tips voor ondernemers.
Onlangs sprak ik op een bijeenkomst over Brexit. Ik gaf daar mijn visie op de politieke ontwikkelingen in het Verenigd Koninkrijk en de onderhandelingen. Mijn conclusie was dat Nederlandse bedrijven er goed aan doen om voorbereid te zijn op een mogelijke 'harde' Brexit, of zelfs een chaotische. De onzekerheid neemt niet af, en de tijd begint te dringen.
De afgelopen weken waren er positieve berichten dat een harde Brexit minder waarschijnlijk zou zijn geworden door de concessie van de Britse regering dat het Britse parlement begin 2019 een meaningful vote krijgt op een eventueel Brexit-akkoord. Het Britse parlement is namelijk in meerderheid tegen een harde Brexit. Maar er is reden tot twijfel. Deze ontwikkeling zet namelijk de pro-Brexit aanhang met de rug tegen de muur. Zij worden in toenemende mate gedwongen om te kiezen tussen capituleren op hun rode lijnen, of het ontketenen van een crisis.
De Brexiters hebben minder macht in het parlement, maar zijn prominent vertegenwoordigd in het kabinet van May. David Davis, Boris Johnson en Liam Fox kunnen de stekker uit het kabinet trekken. Een crisis klinkt onheilspellend, en kan ook deze mannen schaden, helemaal als hierdoor nieuwe verkiezingen worden uitgeroepen. Maar de Brexit-ideologen maken zich zorgen dat premier May te veel water bij de wijn doet. Het valt niet uit te sluiten dat de Brexiters concluderen om de politieke dobbelstenen nog een keer te gooien. Vast staat dat de binnenlandse politieke druk op May alleen maar zal toenemen de komende maanden.
Een tweede punt dat hiermee samenhangt is dat er nog geen oplossing is voor het moeilijkste probleem in de onderhandelingen; de Ierse grens. Voor het zomerreces begint op 24 juli wacht nog een cruciale stemming in Westminster bij de behandeling van de Trade Bill; er ligt een amendement dat stelt dat de Britten in een douane-unie met de EU moeten blijven. Verliest May die stemming, dan staat haar positie ter discussie.
Maar zelfs een douane-unie zal niet genoeg zijn om grenscontroles tussen Ierland en Noord-Ierland te voorkomen. Ook daarvoor zal Noord-Ierland in de Europese interne markt voor goederen moeten blijven. Maar dit is voor de Brexiters onacceptabel. Van een onafhankelijk Brits handelsbeleid kan dan nauwelijks meer sprake zijn. En de EU zal als tegenprestatie verwachten dat het VK een mate van vrij persoonsverkeer in stand houdt. Belangrijker nog is dat May altijd gezegd heeft dat het VK uit de interne markt zal vertrekken. Hoewel dit de enige oplossing lijkt om de Ierse kwestie op te lossen, is het de vraag of deze premier met dit minderheidskabinet deze oplossing kan leveren.
Theresa May is een kei in het niet nemen, of uitstellen van beslissingen. Dat is logisch want haar kabinet is verdeeld, net als haar partij en het parlement. Maar hierdoor is ze vooral bezig met het bewaren van de vrede binnen haar eigen gelederen, en is het onduidelijk of er ook een akkoord met de EU27 bereikt kan worden.
Een derde punt is dat de tijd dringt. Een regeringscrisis in Londen valt niet uit te sluiten, terwijl de klok verder tikt. Enkele maanden geleden was de verwachting dat er bij de Europese Raad in juni een doorbraak zou zijn rond de 'Ierse kwestie'. Niet dus. Begin juli gaat May met haar kabinet de hei op om over de Britse Brexit-strategie te praten. De 'Ierse kwestie' kan daarmee pas op de volgende EU-top in oktober worden beslecht. Dan is de marge voor fouten wel grotendeels verdwenen: voordat de deadline van maart 2019 gehaald kan worden, moet het Europees Parlement een akkoord ratificeren. Dat kost enkele maanden. Daarbij speelt mee dat May begin oktober nog een partijcongres heeft, waar ze opnieuw steun zal moeten krijgen voor haar aanpak, iets wat steeds meer ter discussie staat onder haar partijgenoten. Het wordt dus een spannende nazomer, en bedrijven en burgers moeten nog steeds rekening houden met de mogelijkheid dat er geen akkoord komt.
Na afloop van mijn lezing kwam een aantal mensen op mij af en vroeg, maar hoe dan? Hoe moeten bedrijven zich voorbereiden als er nog zoveel onzeker is? Ook hoor ik bedrijven nog steeds (of weer) stellig verkondigen dat de Brexit wel mee zal vallen. Ik denk dan: 'Ja, misschien, maar misschien ook niet.' De Brexit onderhandelingen zijn nu ruim een jaar aan de gang. De belangrijkste struikelblokken zijn nog niet weggenomen. De onzekerheid is hoog. Het klappen van de onderhandelingen behoort nog steeds tot de mogelijkheden, hoewel het inderdaad niet het meest waarschijnlijke scenario is. Oh ja, en zonder akkoord in maart 2019 komt er ook geen transitiefase van 21 maanden.
De Brexit onderhandelingen zijn nu ruim een jaar aan de gang. De belangrijkste struikelblokken zijn nog niet weggenomen. De onzekerheid is hoog.
De vraag voor bedrijven is hoe om te gaan met deze onzekerheid. Uiteraard hangt veel af van de sector en de omvang van het bedrijf. Maar hier een paar algemene suggesties:
- Ga er allereerst vanuit dat het allemaal nog een tijdje onzeker blijft. Als er een akkoord komt, dan zullen de details van een handelsakkoord tussen de EU en het VK nog lang op zich laten wachten. De vraag is of je als bedrijf de luxe hebt om hierop te wachten, of dat je nu al stappen moet nemen.
- Een goede analyse van de toelever- en waardeketen van je bedrijf is cruciaal: hoe afhankelijk ben je van Britse toeleveranciers, dan wel van de Britse afzetmarkt? Zijn er alternatieven voorhanden? En als die er zijn, hoeveel tijd (en geld) kost een omschakeling? Dit in kaart brengen is het minste wat je kan doen en is overigens niet alleen nuttig in het kader van de Brexit.
- Brexit zal tot kosten leiden, in de vorm van nieuwe douane-procedures en administratieve lasten. Regelgeving kan gaan afwijken en fiscale omstandigheden kunnen veranderen. Bestaande contracten met Britse klanten of leveranciers zullen tegen het licht gehouden moeten worden. Heeft je bedrijf genoeg en geschikt personeel om hier mee om te gaan? Zo niet, wacht er niet te lang mee om capaciteit aan te trekken want er kan krapte ontstaan op de markt voor deze skills. Consultants genoeg, en die zullen hier ook goed garen bij spinnen. Maar de vraag is of je deze kennis extern wil inhuren.
- De Nederlandse regering heeft een online Brexit-scan en is een informatiecampagne gestart om bewustzijn te creëren. Daarnaast worden er extra douanebeambten opgeleid om het proces aan de grens zo soepel mogelijk te houden. Maar waar houdt de verantwoordelijkheid van een overheid op en begint het ondernemersrisico? In algemene zin horen geopolitieke risico's bij het ondernemingsklimaat, ook in Europa. Bedrijven hebben een eigen verantwoordelijkheid om daarop te anticiperen.
- Tot slot, ga het gesprek aan, laat je informeren, en ga er niet vanuit dat de economisch-rationele oplossing ook de daadwerkelijke uitkomst van de Brexit onderhandelingen zal zijn. Daarvoor, weten we inmiddels, is Brexit veel te politiek.
