Die 25 miljoen extra voor de AIVD is mooi via de media ingestoken. Want de Dreigingsnota van de veiligheidsdienst was juist geen plat pleidooi voor meer geld
Nu er iets minder begrotingsstress is, wordt in Den Haag gevochten om de verdeling van enige tientallen miljoenen. In de praktijk betekent dat overigens niet meer geld erbij, maar minder eraf. De departementen die afgelopen jaren het hardst zijn gepakt, staan nu vooraan in de rij, de lobbymachines draaien overuren.
De buitenlandsector is steeds in de buitencategorie bezuinigen gevallen en vindt dat het oogsttijd is. De Adviescommissie Modernisering Diplomatie (Docters van Leeuwen) hoorde meer dan zeshonderd insiders, bezocht ambassades die nog niet waren gesloten, las dikke studies over het rendement van een actief (of juist sober) buitenlandbeleid en kwam tot de slotsom dat de ondergrens is bereikt.
Niet verrassend. In een tijdperk van mondialisering is het werkterrein van de buitenlandse betrekkingen verdubbeld, simpelweg omdat er haast geen nationale problemen en nationale oplossingen meer bestaan. Het aantal spelers in de arena van de wereldpolitiek is exponentieel gegroeid.
Vroeger ging het in de diplomatie voornamelijk om het onderhoud van G2G-relaties , government-to-government. Nu spelen non-state-actors ook mee, en een diplomaat die niet thuis is in de horizontale wereld van ngo’s, netwerken, volksbewegingen, machtige filantropen en mediakampioenen mist de boot. Voor Nederland geldt het belang van een sterk buitenlandbeleid nog eens dubbel en dwars, omdat het bijna het meest geglobaliseerde land ter wereld is.
Anderhalf jaar geleden besloot het kabinet-Rutte, tegen deze logica in, tientallen miljoenen op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten te bezuinigen. Najaar 2013 hield de Tweede Kamer die maatregel nog eens tegen het licht en bij het Herfstakkoord werd, na kritische hoorzittingen, een deel van de bezuinigingen teruggedraaid.
Nu gaat er nog eens 25 miljoen van die bezuinigingen af. De foreign fighters uit Syrië komen wat dat betreft niet ongelegen, en de strapatsen van Poetin hebben het pleit voor een waakzamer houding ook een duwtje mee gegeven.
Op 20 juni schreef NRC Handelsblad dat de inlichtingendiensten de jihadisten niet meer kunnen volgen omdat de beweging nu ‘ongrijpbaarder en gevaarlijker is dan ooit tevoren’. Dat wordt door een veiligheidsexpert direct gekoppeld aan een ‘enorm capaciteitsprobleem’, waardoor direct extra geld naar de AIVD moet. NRC verwees de lezer hierbij al bij voorbaat naar de op 30 juni verschijnende Dreigingsnota van de AIVD.
Hier wordt een subtiel woordenspel van verwarring gespeeld. De woorden ‘ongrijpbaarder en gevaarlijker’ komen in de nota niet voor. Daarin staat ook niet dat de jihadbeweging zélf gevaarlijker en ongrijpbaarder ‘dan ooit tevoren’ zou zijn , ook niet de (reële) dreiging maar de ‘potentiële dreiging die uitgaat van de jihadistische beweging’ (p. 7). En ook al betreurt de AIVD het dat sinds 2010 capaciteit is afgebouwd omdat Nederland ten onrechte dacht dat het met de dreiging wel meeviel, er staat geen woord van zelfbeklag over een capaciteitsprobleem in de AIVD-nota, die genuanceerd analytisch is en geen plat pleidooi voor extra miljoenen.
Zeker, de nota beschrijft dat het jihadisme in Nederland explosief is gegroeid (p. 8) en een ‘omvangrijker en onvoorspelbaarder fenomeen’ (p. 63) is geworden. Maar dat gebeurt in termen en met voorbeelden die er eerder op wijzen dat de AIVD en NCTV juist niet op deze fenomenen heeft bezuinigd, en er goed het oog op heeft. Iets dat langs vertrouwelijke kanalen ook wordt toegegeven. De nota concludeert ten slotte dat de ‘weerstand’ tegen de jihadbeweging omhoog moet, maar dat is een brede opdracht aan overheid, samenleving en oplettende burgers.
NRC, dat op 20 juni zelf de alarmklok luidde, merkt in een hoofdredactioneel commentaar op 1 juli op dat het nut van 25 miljoen extra voor de AIVD lastig te beoordelen is. Hoe meer alarm, des te meer geld, lijkt het wel, schreef de krant een dag na het verschijnen van de AIVD-nota. ‘Diverse publicaties droegen bij aan het gevoel dat de positie van de veiligheidsdienst extra aandacht verdient.’ Allemaal mooi ingestoken, is me uit welingelichte veiligheidskringen verzekerd. Beetje meer weerstand had wel gemogen.
