Research

Trade and Globalisation

Op-ed

Nieuw partnerschap Europa en VS: economisch vormgegeven Navo

10 Mar 2014 - 12:04
Bron: Flickr / Jimmie

We hebben het al een hele tijd zien aankomen: China haalt Europa en de Verenigde Staten binnenkort op alle fronten in. Economisch is China allang een supermacht en China’s groeiende krijgsmacht voorspelt weinig goeds. Daar staat tegenover dat de landen van de Europese Unie — als enige continent ter wereld dat economisch krimpt - en de VS recentelijk hebben aangekondigd nog verder op hun budgetten voor defensie te willen bezuinigen. Over de deplorabele Europese defensiecapaciteiten zullen we het maar helemaal niet hebben. De opkomst van China is de grootste uitdaging waar zowel Europa als de VS mee worden geconfronteerd. De oplossing is simpel: samenwerking tussen de EU en de VS is essentieel om de belangen en waarden van het transatlantische Westen te waarborgen. Daarbij kan het nieuwe EU-VS-handelsverdrag — het zogenoemde Transatlantic Trade and Investment Partnership, TTIP - de doorslag geven.

Gevolgen TTIP

Binnen Europa concentreert het debat zich veelal op de denkbaar negatieve gevolgen van het TTIP: de mogelijk afbrokkelende milieustandaarden onder druk van de industriële lobby, de mogelijke opmars van genetisch gemanipuleerd voedsel, de handelsbeschermingsbepalingen die de nationale soevereiniteit aantasten, et cetera. Onderhandelingen over het TTIP zijn direct getorpedeerd door kritische ngo’s. De EU organiseert daarom komende week (10-14 maart) een serie van bijeenkomsten in Brussel om antwoord te geven op de vragen van deze ngo’s, om daarmee hun grootste zorgen weg te nemen.

Deze poging om het TTIP al vanaf het begin zo transparant mogelijk te maken en het open te stellen voor een breed publiek, is lovenswaardig. Maar we moeten niet uit het oog verliezen waar het bij deze onderhandelingen eigenlijk om gaat. De mooie verhalen over de economische groei die het TTIP zal opleveren (0,5% groei, oftewel € 120 mrd per jaar), kunnen we met een korreltje zout nemen. We weten ondertussen wel dat dit soort voorspellingen niet erg veel waard zijn.

Europa wint bij strategische toenadering tot VS

Een debat over de geopolitieke consequenties van het TTIP is echter uitgebleven. Terwijl juist Europa veel te winnen heeft bij een hernieuwde strategische toenadering tot de VS. De Navo was lange tijd de onvolprezen spil tussen Europa en de VS. Maar dat is nu niet meer zo. De helft van de Nederlandse bevolking vindt het Navo-lidmaatschap nog belangrijk; dat is in de VS niet anders. Washington is al geruime tijd bezig de strategische aandacht te verleggen van Europa naar Azië. Een nieuw vrijhandelsverdrag — het Transpacific Partnership (TPP) — tussen de VS en elf landen uit Azië en Latijns-Amerika ligt in het verschiet. Dat heeft ook concrete militaire gevolgen, want vanaf 2020 zal de Amerikaanse marine grotendeels in Azië zijn gestationeerd, natuurlijk om handelsbelangen te verdedigen en het opkomende China in toom te houden.

Het is dus aan de EU om te bewijzen dat zij de VS iets te bieden heeft. De EU stelt na decennia van doormodderen militair nog steeds niet veel voor, en dat weet men in Washington DC natuurlijk ook. Vandaar dat de nieuwe transatlantische verbondenheid gezocht wordt op het terrein waarop de EU wel degelijk meetelt, dat van handel en regulering. De EU wordt gezien als een ‘regulatory superpower’, waarvan de regels vaak toonaangevend zijn voor de wereldmarkt. Het TTIP wordt niet zozeer gezien als een transatlantische vrijhandelszone, maar als de ultieme poging om coherentie aan te brengen tussen EU en Amerikaanse regelgeving.

Transatlantische samenwerking onontbeerlijk

Dat is van groot belang omdat het slechts een kwestie van tijd zal zijn totdat de verschuivende machtsbalans in de wereld door China en de Golfstaten zal worden benut om hun niet-westerse, vaak autocratische waarden als nieuwe norm te poneren. Deze komende aanval op de liberale democratie en de vrije markt kan niet door de EU en de VS afzonderlijk worden afgeslagen. Daarvoor is transatlantische samenwerking onontbeerlijk. Hillary Clinton noemde het TTIP daarom een economische Navo.

Dit betekent zeker niet dat kritische ngo’s zich koest moeten houden. Zonder hun inbreng heeft het TTIP geen democratisch draagvlak in Europa en de VS. Brussel moet ook keihard onderhandelen om de nieuwe TTIP-regels in het voordeel van de EU te laten uitvallen. Maar critici moeten ook goed begrijpen dat Europa zonder Amerikaanse steun geen vuist kan maken tegen een opkomend China. Een ambitieus TTIP biedt zowel de EU als de VS uitstel, zodat de naderende postwesterse wereldorde beter kan worden voorbereid.