Obama en Poetin moeten Syrië en Oekraïne maar niet gaan linken

Tot nu toe lijken Poetin en Obama erin te slagen om het probleem- Syrië en het probleem-Oekraïne gescheiden te houden. Geluk of wijsheid, je kunt het ten minste nog als iets positiefs zien. Als een van de twee beslist om allerlei dwarsverbanden te leggen tussen Oekraïne en, zeg, het opruimen van de chemische wapens van Assad, of de onderhandelingen over de nucleaire avonturen van Iran, of de aftocht van ISAF-materieel uit Afghanistan over Russische grondgebied, mondialiseert de crisis en is Leiden echt in last. Linkage is een techniek die crises soms helpt oplossen omdat de agenda, dus ook het register van afruil, breder wordt. Maar de keerzijde is dat het allerlei kwesties die niets met elkaar te maken hebben tot een probleemspaghetti maakt en dat alles uit de hand loopt.

'Linkage' maakt kwesties die niets met elkaar te maken hebben tot een probleemspaghetti

Obama koos er al voor om het conflict beperkt te houden, door Rusland een ‘regionale macht’ te noemen die zich aan een buurland vergreep. Niet zonder risico, want daarmee declasseerde hij Poetin ook weer tot een lastpak in een buurtruzie, terwijl er alle reden is om het gedrag van Poetin te zien als een revanchistische poging van mondiale allure. Het Kremlin eist een eersterangsrol op en tart de pretentie van de VS om de politieagent van de wereld te zijn. De vernedering van de Sovjetontbinding moet verleden tijd zijn. Rusland zal overal Amerikaanse oplossingen voor wereldproblemen dwarsbomen, of moet er op zijn minst een eigen belang bij hebben.

Dat leidt niet automatisch tot verlamming of ellende. Vorig jaar bood Rusland Obama zelfs een uitweg uit een netelige kwestie: Syrië. Toen de Tomahawks klaarstonden om Assad te straffen voor het gebruik van chemische wapens, opende Rusland de deur naar een lastminute deal. De bombardementen werden afgelast, in ruil voor de Syrische belofte om tot het Chemische Wapenverdrag toe te treden en alle chemische wapens in te leveren. Dat was een spectaculaire ontsnapping, al was de prijs hoog. Poetins bondgenoot Assad kon blijven zitten, met andere middelen de strijd zelfs opvoeren, want de Syriërs werden daarna met spijkerbommen in plaats van met sarin-granaten bestookt.

Syrië is een testcase voor de vraag of de verhoudingen tussen Amerika en Rusland door Oekraïne totaal verziekt zijn of ‘beheerst’ worden gehouden. Wat dat betreft wordt het nu spannend. Syrië loopt achter op schema, bijna zestig procent van de chemische wapens is nu het land uit of staat bijna op de kade van Latakia. Maar de opruiming stagneert en het is de vraag of de deadline van 30 juni gehaald wordt. ‘Omdat rebellen de route naar Latakia onder vuur nemen,’ is het Syrische verweer. De Russen nemen het nu openlijk op voor Assad en verwijten het Westen zelfs dat het de dictator te weinig steunt in zijn strijd tegen de rebellen. Dat is omineus, want zou kunnen betekenen dat Poetin zijn handen een beetje van de chemische ontwapeningsoperatie aftrekt. De laatste tijd zijn er weer berichten over gifgasaanvallen op Syrische plaatsen, wat de vraag oproept of de hele schoonmaakoperatie – toch gepresenteerd als een succes – wel in control is.

Nog onheilspellender is daarbij dat het antwoord misschien al lang en breed ‘nee’ is. De Amerikaanse onderzoeksjournalist Seymour Hersh, die een naam heeft te verliezen, beweert dat hoe slecht Assad ook moge zijn, er serieus aan getwijfeld moet worden dat het vorig jaar zijn sarin was dat tot de bijna-aanval op Syrië leidde. De Russen zouden de Britten er op de valreep van overtuigd hebben dat dat onwaarschijnlijk was, waarna Obama de aanval afblies (bang voor een tweede Colin Powelltje). Deze week zegt Hersh in een vervolgverhaal in de London Review of Books dat de Turkse premier Erdogan een duivels spel speelt en de rebellengroep Al Nusra een hoeveelheid sarin in handen heeft gespeeld. Al-Nusra pleegt er aanslagen mee, waardoor de Amerikanen – gevangen in hun narratief van Assad als zondebok – vroeg of laat gedwongen zijn om militair in te grijpen. Als dat eens waar zou zijn: willen de Russen meegaan in dit verhaal, of kiezen zij ervoor om Obama (en Assad) deze hinderlaag te besparen en Syrië buiten het uit-de-hand-loopdraaiboek te houden?