Trump zet als ‘Captain America’ Obamadoctrine te kijk

Het is beslist nog te vroeg om te schrijven van een Trumpdoctrine maar met de unilaterale, welhaast persoonlijke militaire vergeldingsaanval op Syrisch grondgebied vannacht worden de fundamenten van de Obamadoctrine goeddeels weggeslagen. De afgelopen uren zien wij mogelijk de eerste contouren van een nieuwe buitenlandse- en veiligheidspolitiek. Bij de vorige president was het ‘diplomacy first’ en zelfs bij het overschrijden van een rode lijn inzake de inzet van chemische wapens maakte Obama op het moment suprème een terugtrekkende beweging teneinde weer veilig in de schoot van het diplomatieke multilateralisme te belanden.

Ter legitimatie van de actie van vannacht wijst president Trump op de flagrante schending van het chemische wapenverdrag. Formeel had de Veiligheidsraad om ondersteuning moeten worden gevraagd. Die had Trump natuurlijk nooit van de Russen, en de Chinezen, gekregen. Op basis van het internationaal recht bevindt Washington zich op wankele gronden. Van een directe bedreiging voor Amerikanen is geen sprake. Het zelfverdedigingsrecht geldt dus niet bij deze dreiging of zelfs terreur. Een pre-emptieve of preventieve oorlogsdaad is in deze niet goed te beargumenteren. Ook niet als het gaat om zoals Trump het zegt: ‘de bescherming van prachtige baby’s’. Het zijn immers Syrische baby’s en geen Amerikaanse.

Maar natuurlijk schuurt hier het internationaal recht tegen humanitaire principes en politieke belangen. Interventionisten als progressieve Democraten en ook neo-conservatieve Republikeinen vinden elkaar in de opbouw van een maatschappij à la Syrië op basis van westerse, lees Amerikaanse waarden en normen. Daar passen geen misdaden tegen de menselijkheid bij.

Bij Trump en zijn staf zullen vooral machtspolitieke overwegingen de doorslag hebben gegeven. Het Witte Huis wil Realpolitiek voeren. President Trump geeft nu aan dat Amerika weer een sterke leider is. Als een good old  ‘Captain America’ wil hij laten zien dat met de Verenigde Staten niet te sollen valt. De aanval van vannacht was politiek gezien ook een aanval op Noord-Korea en in zekere zin Rusland en China.

Aanvankelijk wilde de ‘America First’ president zich vooral richten op het eigen land dat immers vooral in het uitgestrekte zuiden en middenwesten grote sociaal-economische problemen kent. Maar het is welhaast een wetmatigheid dat Amerikaanse presidenten, die zich vooral op het binnenland willen richten, steevast worden ingehaald door buitenlandcrises. Een paar voorbeelden uit een schier eindeloze lijst: Harry Truman met de Koude- en vooral Korea-Oorlog, Lyndon Johnson met de Vietnam-oorlog en George W. Bush met ‘nine eleven’ en de daaruit voortvloeiende oorlogen in Afghanistan en Irak.

Na het einde van de Koude Oorlog  zien we als in een slow motion proces dat presidenten als Clinton, Bush II en Obama zich al helemaal nog meer op het binnenland hadden willen richten. Trump was tot deze week geen uitzondering daarop. Maar de kwestie-Rusland, de Noord-Koreaanse rakettencrisis, de strijd tegen ISIS en deze week dus de gifgasaanval zorgden voor een plotselinge koerswijziging.

Natuurlijk zijn de Russen woedend bij het aanvallen van hun grote politieke bondgenoot in het Midden Oosten. Maar veel, ook NAVO landen, waaronder zelfs Turkije, steunen Trump. Ook het Republikeinse establishment, dat de laatste weken met genoegen aanzag dat de realistische generaals de fanatieke ‘eigen land’ ideologen als Steve Bannon verdrongen, steunt Trump. Zelfs een aantal Democratische leiders schaart zich achter hem.

Met één militaire strafmaatregel stelt Amerika in principe een goed voorbeeld bij aantoonbare mensenrechtenschendingen. Maar militaire interventie en al helemaal een op persoonlijke titel is een riskante koers, vooral als Trump in herhalingsgedrag zou vervallen. Tegenreacties van met name ISIS kunnen dan zorgen voor nog meer chaos en bloedvergieten. Dan zal het sentiment snel omslaan onder een Amerikaanse bevolking die oorlogsmoe is en die in meerderheid tegenstander is van intensivering van de Amerikaanse bemoeienis bij de burgeroorlog in Syrië. Het verlangen zal weer opkomen naar een leider die de macht van zijn land relativeerde en die vooral ook intellectueel wikte en woog. Iemand die militair ingrijpen echt als laatste optie zag. Obama dus.

Amerika heeft nu een impulsieve president die er prat op gaat onvoorspelbaar te zijn. In een huidige, op veel plekken instabiele wereld is dat geen geruststellende gedachte.