Instituut Clingendael organiseert een online debat over Europa en duurzaamheid. Verschillende experts en opinieleiders duiden ontwikkelingen en geven hun visie. Met de Europese verkiezingen voor de deur heeft NCDO onderzoek gedaan naar o.a. duurzaamheid in de verkiezingsprogramma's van de Nederlandse politieke partijen. Hieronder volgt gastblog #13, waarin Ries Kamphof, Edith van Ewijk en Annemarie van Elfrinkhof een selectie van de conclusies uiteenzetten.
Op donderdag 22 mei mag de Nederlandse bevolking naar de stembus voor de Europese Parlementsverkiezingen. Deze verkiezingen gaan over meer dan de eurocrisis, de bankenunie en het democratisch tekort. De wereld verandert snel. Dankzij toenemende globalisering raakt ons leven hier steeds meer verbonden met dat van mensen elders. Vraagstukken als milieu, ongelijkheid, energie en voedsel stoppen niet bij landsgrenzen. Nederlandse politieke partijen hebben hier hele wisselende ideeën over. Er valt dus op 22 mei echt iets te kiezen. NCDO heeft een vergelijkende analyse uitgevoerd van alle verkiezingsprogramma’s van de partijen die nu in de Tweede Kamer zitten op tien thema’s rond internationale samenwerking en duurzaamheid. Voor Instituut Clingendael zal specifiek worden ingezoomd op energiezekerheid, klimaat en ontwikkelingssamenwerking.
Consensus over energie-afhankelijkheid
De EU importeerde in 2012 voor 545 miljard euro aan energie. Eén derde hiervan was afkomstig uit Rusland. Hoewel over de invloed van ‘Oekraïne’ op de energie-afhankelijkheid nog wordt gedebatteerd [1] is duidelijk dat Europa vooral voor fossiele brandstoffen als olie en gas afhankelijk is van landen buiten Europa, zoals de landen in het Midden-Oosten en Rusland. Dit wordt onderkend door partijen in hun verkiezingsprogramma’s. CDA, GroenLinks, D66, PvdA, en SP willen dat de EU namens de lidstaten over olie en gas onderhandelt. Daarnaast willen alle partijen (behalve PVV) inzetten op duurzame energie. Ook is er aandacht voor het aan elkaar koppelen van nationale energienetwerken om overschotten en tekorten beter te ondervangen en de efficiëntie van energietoelevering te vergroten. Toch maakt het nog een heel verschil welke partij het voor het zeggen heeft. ChristenUnie en SGP zien bijvoorbeeld veel in de mogelijkheden van vloeibaar gemaakt aardgas (lng) terwijl partijen als SP en GroenLinks vol willen inzetten op wind- en zonne-energie.
Klimaat: wisselende doelstellingen
In oktober 2014 nemen de regeringsleiders van de EU een besluit over de door de Europese Commissie voorgestelde klimaatdoelen [2]. In dit voorstel wordt ten doel gesteld dat er 40% minder broeikasgassen zijn in 2030 ten opzichte van 1990; er in 2030 27% meer hernieuwbare energie (zonne-, waterkracht- en windenergie) is; de efficiëntie van energiegebruik in 2030 met 20% is verbeterd; en dat het emissiehandelssysteem wordt hervormd. Deze klimaatdoelen gaan voor D66, GroenLinks en de Partij voor de Dieren niet ver genoeg. ChristenUnie/SGP, PvdA en SP kunnen zich wel in de doelen vinden, terwijl voor het CDA de lat voor duurzame energie lager mag. De VVD vindt de plannen te ver gaan en vindt dat Europa niet te ‘ver voor de troepen hoeft uit te lopen’ als de Verenigde Staten en China niet volgen. PVV en 50Plus hullen zich in stilzwijgen over klimaatdoelen.
Coherente ontwikkelingssamenwerking?
Natuurlijk hebben politieke partijen het over ontwikkelingshulp in hun verkiezingsprogramma’s: D66, GroenLinks, PvdA en de Partij voor de Dieren willen dat lidstaten tenminste 0,7% van het BNP aan ontwikkelingshulp besteden. De Partij voor de Dieren en GroenLinks zetten zelfs in op 1% met daarboven op klimaatsteun. Ontwikkelingssamenwerking is echter breder dan hulp. In Nederland is minister Ploumen verantwoordelijk voor Ontwikkelingssamenwerking én Buitenlandse Handel. Ontwikkelingssamenwerking wordt ook in de EU uitgebreid in verband gebracht met andere beleidsvelden als handel, defensie, landbouw en belastingen: dit heet Beleidscoherentie voor Ontwikkeling [3]. De link van ontwikkelingssamenwerking met andere beleidsvelden als duurzaamheid wordt duidelijk in de ideeën van partijen over de toekomstige internationale agenda voor armoedebestrijding - de post-2015 agenda-. PvdA legt hierbij de nadruk op armoedebestrijding, mensenrechten, mondiale milieu-uitdagingen en vrede en veiligheid. Het CDA vindt dat de EU zich vooral moet richten op duurzame groei en wil dat mondiale milieubescherming een speerpunt wordt. GroenLinks wil het handels-, belasting- en landbouwbeleid aanpassen zodat economische ontwikkeling van arme landen niet belemmerd wordt. De Partij voor de Dieren maakt zich hard voor een EU die inzet op duurzaamheidsdoelen terwijl ChristenUnie/SGP meer zien in voortzetting van de huidige Millenniumdoelen waarin sociale ontwikkeling centraal staat. De VVD en 50Plus ten slotte zien meer in handel dan in hulp.
Meer analyse en vergelijking
Nederland is slechts één van de 28 Europese lidstaten en de inwoners van de EU maken slechts 7 procent van de wereldbevolking uit. Desondanks is de EU nu de grootste importeur ter wereld [4], de meerderheid (53%) van de wereldwijde officiële ontwikkelingshulp komt uit de EU [5] en de Europese milieunormen horen bij de strengste ter wereld [6]. De Europese verkiezingen gaan dus óók over duurzaamheid en internationale samenwerking. Nederlandse politieke partijen hebben verschillende visies op de rol van de Europese Unie hierin. Met een analyse en interactief schematisch overzicht wil NCDO laten zien dat er een keuze te maken is tijdens de verkiezingen voor het Europees Parlement van donderdag 22 mei. Zie hiervoor http://www.ncdo.nl/EU.
Ries Kamphof, Edith van Ewijk en Annemarie van Elfrinkhof zijn onderzoeker bij NCDO, het Nederlandse kennis- en adviescentrum voor burgerschap en internationale samenwerking.
Voor een handig grafisch overzicht op de EU en duurzaamheid, bekijk onze Mattermap: Europese verkiezingen en duurzaamheid