Research

Trade and Globalisation

Reports and papers

Geo-economische monitor

22 Dec 2022 - 10:00
Source: Shutterstock
Strategische afhankelijkheden, economische beïnvloeding, kennispositie en investeringsstromen

De Geo-economische monitor is geschreven in samenwerking met SEO Economisch Onderzoek en TNO in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat en het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Rem Korteweg en Xiaoxue Martin schreven hoofdstuk 3 'Economische beïnvloeding tussen landen' en Appendix E met de cases van beïnvloeding.

Niet alleen in beleidskringen maar ook in het publieke debat zijn er groeiende zorgen rondom strategische afhankelijkheden van Nederland. Hierdoor is er behoefte om inzicht te krijgen in welke mate we economisch-strategisch afhankelijk zijn van derde landen en om welke landen het gaat. Bij deze pilot hoort ook een aantal dynamische spreadsheets met onderliggende data, die te vinden zijn op de website van SEO economisch onderzoek.

Deze pilot van de geo-economische monitor heeft als doel om op geaggregeerd niveau een beter beeld te geven van de relevante problematiek en om waar mogelijk handvatten te bieden om ervoor te zorgen dat het debat over strategische afhankelijkheden is gebaseerd op feitelijke informatie. Daartoe geeft de monitor een datagedreven overzicht op vier terreinen.

Een eerste onderdeel betreft de mogelijke strategische economische afhankelijkheden die Nederland heeft ten opzichte van landen buiten de EU en andersom. Hierbij wordt een uitsplitsing gemaakt naar goederen en diensten.

Belangrijkste uitkomst van het rapport is dat Nederland voor 33 productgroepen strategisch afhankelijk is van een ander land. Bij deze producten is er sprake van afhankelijkheid; is er een relatie met een publiek belang en zijn naar inschatting van de onderzoekers de mogelijkheden op korte termijn voor vervangende binnenlandse productie of diversificatie beperkt.

Een tweede onderdeel analyseert de voorgaande gevallen van economische beïnvloeding voor geopolitieke doeleinden door China, Rusland en de Verenigde Staten gericht tegen OESO-landen. Hiertoe zijn 55 casussen geïdentificeerd en de resulterende trends uitgelicht. De belangrijkste constatering uit dit overzicht is dat de verschillende vormen van economische beïnvloeding inderdaad ingezet worden, door alle grootmachten, en met steeds grotere frequentie (zie figuur 3.2). Daarnaast schuwen geen van de grootmachten economische beïnvloeding in te zetten tegen de Europese Unie of zijn lidstaten. Nederland zou er daarom goed aan doen om zich economisch weerbaar te maken en te anticiperen op een toenemend gebruik van geo-economische instrumenten.

Het derde onderdeel brengt de relatieve Nederlandse kennispositie met betrekking tot sleuteltechnologieën in kaart. Tenslotte zijn de Nederlandse inkomende en uitgaande investeringen voor vier landen in kaart gebracht.

Dit onderzoek kan ook dienen als verdere input voor Nederland in besprekingen op Europees niveau over de Critical Raw Materials Act. Nederland geldt binnen de EU als een koploper op het gebied van onderzoeken als bovenstaande.

Download het onderzoek

Belangrijke resultaten hoofdstuk: Economische beïnvloeding tussen landen

Tussen 2010 en juli 2022 zijn 55 gevallen geïdentificeerd waar economische beïnvloeding voor geopolitieke doeleinden is ingezet door de China, Rusland en de VS tegen een lidstaat van de OESO. Met name sinds 2018 is een toename zichtbaar In gevallen van economische beïnvloeding. Van de 55 geïdentificeerde gevallen is China verantwoordelijk voor 29 casussen, gevolgd door Rusland (16) en VS (10).

Figuur geo-economische monitor

China, Rusland en de VS passen economische beïnvloeding op verschillende manieren toe. De Verenigde Staten maakte het meest gebruik van dreigementen. China zette vooral informele restricties en dreigementen in als onderdeel van zijn actieve beleid van economische beïnvloeding, en Rusland vooral economische sancties en formele restricties.

Figuur Geo-economische monitor

Lees hoofdstuk over economische beïnvloeding (p.34)