In 2005 gleed Jimmy Carter te water.
Nee, niet de president die werd gelauwerd om zijn zachte natuur en zorg om de mensenrechten, het ging om een honderdveertig meter lange onderzeeboot die zijn naam droeg. Het was een telg uit de Seawolf-klasse, ongeveer de meest gevreesde aanvalsonderzeeër van de wereld, maar dit was een bijzonder exemplaar.
De Carter is dertig meter langer dan zijn broers/zusters door een ingelast tussenstuk dat is volgepropt met geheime apparatuur om de oceaanbodem mee af te snuffelen. Activiteiten die weinig aan mensenrechten doen denken, zoals het aftappen van berichtenverkeer dat via glasvezelkabels tussen de continenten heen en weer schiet. De oud-president zag er geen been in, want toen hij de gebruikelijke fles champagne naar de boot wierp, sprak hij: ‘Deze boot heeft buitengewone capaciteiten – vele top secret – om de vrede te bewaren, ons land te beschermen en de vlag van de mensenrechten wereldwijd hoog te houden.’
Nu lees je niet zo veel meer over de Jimmy Carter, zo gaat het vaak met geheime wapens. Oude informatie is vaak openhartiger, omdat zo’n peperdure aankoop dan nog verdedigd moet worden – de verbouwing van de Carter kostte vijftien jaar geleden al een miljard dollar, het werd uiteindelijk ruim drie maal zo veel, ongeveer evenveel als het hele Nederlandse defensiebudget. Recente informatie over wat de Carter doet en kan is veel zuiniger, want over zijn operationele acties praten maakt alleen de vijand maar wijzer.
We vallen dus terug op onthullingen uit insider.def en The Wall Street Journal, die de boot rond de eeuwwisseling voor het eerst beschreven. Spioneren was in de Koude Oorlog vrij gemakkelijk. Veel berichtenverkeer kon simpel uit de lucht worden geplukt, of uit oude koperen telefoonkabels worden afgetapt. In 1988 werd de eerste trans-Atlantische glasvezelkabel over de Atlantische Oceaan gelegd, in 1991 de eerste over de bodem van de Stille Oceaan. De spionagewereld krabde zich achter de oren. Voortaan leek het berichtenverkeer aftap-proof te zijn, want glasvezelkabels zijn goed afgeschermd. Behalve op de diepste gedeelten van de zeebodem, zeg meer dan driehonderd meter diep, daar is geen beginnen aan. Als een kabelbreuk optreedt, bijvoorbeeld door een onvoorzichtige vistrawler, een zeebeving of soms zelfs door haaienbeten, moeten de kabeleinden één voor één opgevist worden en worden ze op speciale schepen in zogenaamde joint rooms van een tussenstuk voorzien.
In 1999 besloten de NSA en de US Navy een onderzeeboot ook met zo’n joint room uit te rusten om de kabels stiekem te kunnen splitsen, en het afgetakte verkeer via drijvende boeien en eventueel daarboven hangende satellieten te kunnen afluisteren. Een deel van het ‘inlassen’ gebeurt wellicht zelfs in een apart onderwatervehikel dat zich van de Carter losmaakt. Dat zijn lastige klussen, want het afsplitsen leidt tot onderbrekingen in de berichtenstroom en massa’s boze klanten van providers. Het geheime werk moet dus snel en slim gebeuren, en er gaan dan ook wilde geruchten dat zeebevingen en onvoorzichtige vissers de ‘diensten’ niet onwelkom zijn: ideale bliksemafleiders.
Het is nog steeds niet geheel duidelijk hoe het splitsen precies gaat en hoe de informatie vervolgens in Fort Meade, het hoofdkwartier van de National Security Agency, terechtkomt. De romantiek van de Koude Oorlog is eraf. Destijds moesten Amerikaanse mariniers om de zoveel maanden nog cassettebandjes verwisselen uit drijvende boeien voor de Russische kust. Eén zo’n missie liep mis, en de boei is nu trots tentoongesteld in het KGB-museum in Moskou.
Makkelijker dan het vissen in open, internationale wateren zou uiteraard zijn om de signalen af te tappen op de plaats waar ze aan land komen. Daarom zijn bevriende kuststaten van groot belang voor grote landen, vooral als ze als zo’n aanlandingsplaats voor kabels fungeren. Daar valt iets te ruilen op de inlichtingenmarkt. Boten als de Jimmy Carter zullen zich dus eerder aan vijandige kusten ophouden, de schaarse berichten spreken inderdaad van Moermansk en de Zee van Ochotsk, en de Japanse Zee bij Noord-Korea. En dus niet bij Katwijk, waar een dikke kabel Nederland binnenkomt. Het blijft speculeren, maar misschien is Jimmy Carter-strand een goede naam voor de plaats waar dat gebeurt.
