Niet de bescherming van burgers, maar Assads chemische wapens bepalen of we ingrijpen in Syrië.
In de Syrische burgeroorlog zijn de chemische wapens van Assad de grote game-changer.
Tot nu toe stonden de voorstanders van interventie ('de internationale gemeenschap heeft de plicht om de Syrische burgers te beschermen') recht tegenover de tegenstanders ('middel is erger dan de kwaal'). Het debat over wel of niet ingrijpen loopt nog steeds stuk op het Russisch-Chinese veto. Laat de Syriërs het zelf maar uitvechten, is de cynische uitkomst. Totaal anders wordt het nu de C-factor in beeld komt. Tot voor kort slechts publiek geheim, heeft Syrië onlangs het bezit van strijdgassen toegegeven. Vanaf de eerste dag van de Syrische opstand houden de buitenlandse inlichtingendiensten de chemische wapenvoorraden in de gaten. Scenario 1: Assad verliest zijn hoofd en zal ze in de eindfase tegen de opstandelingen inzetten. Scenario 2: Assad ruimt het veld en in de chaos erna komt een deel van de strijdgassen in handen van radicale milities of zelfs Hezbollah en Al-Qaida. Scenario 3: Assad ruimt nog niet het veld maar verliest wel de controle over een of meer van de vijftig opslagplaatsen.
In alle gevallen vervalt dan het huidige argument voor niet-ingrijpen. In het eerste scenario zullen China en Rusland hun veto (en andere landen hun onwil) laten varen. Rusland heeft de Syrische regering in juli meegedeeld dat het Assad dan laat vallen. De politieke prijs is te hoog, het gevaar van chemisch terrorisme in de Kaukasus te groot. In het tweede en derde scenario zou niemand Israël verwijten om preventief toe te slaan, omdat het nooit kan tolereren dat Hezbollah de beschikking zou krijgen over raketten, sarin- of mosterdgas. Maar ook de andere buurlanden, van Turkije en Jordanië tot en met Saoedi-Arabië, zouden in elk scenario al reden tot ingrijpen hebben. Gebruik van gifgas kan tot slachtoffers op hun eigen grondgebied leiden.
Ook voor de VS - geen voorstander van militaire interventie - is de chemische grens een red line. Daarover is Obama het voor de verandering roerend eens met Poetin. Dat leidt weer tot eigenaardige calculaties in het onderlinge spel. Voor de bühne laat de VS geen kans onbenut om Rusland de zwarte piet toe te schuiven voor het internationale debacle van toekijken. Tegelijk hebben ze er alle baat bij dat Rusland nog enig gehoor heeft bij Assad om de Syrische dictator van een levensgevaarlijk chemisch avontuur af te houden. In het diepste geheim overleggen Russen en Amerikanen daar zelfs over. Uiteindelijk zal er op uur U niet over bescherming van de burgerbevolking gedelibereerd worden, maar over een militaire interventie ter voorkoming van de geopolitieke spillover. Niet de 'responsibility to protect' de Syrische burger is de rode lijn, maar de 'verantwoordelijkheid om de chemische opslagplaatsen te beschermen', stelde de Amerikaanse defensieminister Panetta op 18 juli.
Een jaar geleden lekte al uit dat Israël en de VS samen verkenningsoperaties uitvoerden. In februari idem dat Irak, Jordanië, Libanon en Saoedi-Arabië 'hulp' van Amerika kregen bij acties om de proliferatie van Syrisch gifgas tegen te gaan. Begin maart erkende generaal James Mattis in de Senaat dat er internationale actie zou volgen 'om deze wapens veilig te stellen' als Assad zou vallen. Turkse media berichtten half april dat er plannen bestaan om met de VS en eventueel zelfs Israël en Saoedi- Arabië luchtaanvallen te ondernemen tegen Syrische gifgasdepots. Begin juni oefenden negentien landen in Jordanië in 'Eager Lion 12' op een safeguard-operatie.
Welke les kan uit de gifgas factor worden getrokken? Massa vernietigingswapens doen er nog toe. De burgerbeschermingsverantwoordelijkheid is een achtergronddiscussie geworden. Wat nu telt, is dat een gecontroleerde machtswisseling in Syrië de enige weg is naar een oplossing zonder militaire interventie. Een ongecontroleerde machtswisseling vergt het veiligstellen van de chemische wapens. Een nachtmerrie voor de Amerikanen, omdat dat op zijn best een orde-op-zakenmacht van 75.000 man kost en in het slechtste geval een woeste interventie met lucht acties. Dát angstscenario buit Assad weer uit door te dreigen dat hij zijn zenuwgassen wellicht zal inzetten in geval van 'buitenlandse agressie'.
