Keine Experimente in Duitsland, maar Merkel stelt wel degelijk grenzen

Een ‘vegetarische natie in een wereld van vleeseters’ wordt Duitsland tegenwoordig genoemd, in een hint naar de Duitse verkiezingscampagne waarin het niet ging over Syrië en zelfs bijna niet over Griekenland, maar over de vraag of in de kantine van overheidsgebouwen één dag per week geen vleeswaren bij de lunch zullen worden geserveerd.

‘Keine Experimente’ was de legendarische slogan waarmee de ijzeren bondskanselier Konrad Adenauer in de jaren vijftig de oorlogsmoede West-Duitse kiezer door de Koude Oorlog loodste. Maar dat belette hem geenszins om een flinke mond op te zetten in de gevaarlijke wereldpolitiek van die jaren, als het om de veiligheid van de bondsrepubliek ging. Toen lag zijn land nog in de frontlinie, dus stond er voor Duitsland meer op het spel. Nu niet, al zou je kunnen zeggen dat een grootmacht als Duitsland zich best in de morele frontlinie zou mogen begeven en duidelijk zeggen waar de eurogrenzen van humanitaire interventie zo ongeveer liggen. Duitsland deed niet mee aan Libië, Duitsland hield zich op de vlakte over Syrië. Duitsland houdt het maar liever bij monetaire interventie. Keine Experimente van toen ging eigenlijk nog verder dan het Keine Standpunkte van nu. En of Merkels CDU nu doorgaat met de liberale FDP of veroordeeld wordt tot een grote coalitie met de SPD, dat zal niet veel veranderen.

Of zien we het een beetje verkeerd?

We moeten natuurlijk niet vergeten dat Duitsland ook stil aan touwtjes trekt. Het optreden van Wolfgang Schäuble in de eurocrisis is hard en onverzettelijk. Dat geeft Angela Merkel dan weer ruimte om af en toe een ‘staatsvrouwelijk’ gebaar te maken, of neutraler gezegd, de stap te zetten die eigenlijk alleen maar te verklaren is vanuit de grote strategische logica. Zo werd Griekenland twee jaar geleden onder financiële curatele gesteld en eiste Duitsland dat er een aparte Brusselse commissaris zou worden ingesteld met vetorecht over de Griekse begroting. Zover kwam het vervolgens weer net niet, omdat Merkel de commissaris schrapte en akkoord ging met ‘vrijwillige’ uitgavenbeheersing door de Grieken.

Natuurlijk veranderde dat niets aan de werkelijke verhoudingen, maar de Griekse waardigheid was gered. Griekenland heeft niet het Duitse zetje gekregen dat het land uit de eurozone had kunnen stoten. Er zijn Duitsers die haar een ‘Versailles zonder oorlog’ verwijten: waarom zou Duitsland een prijs moeten betalen voor iets waarvan het deze keer niet eens de oorzaak is geweest (namelijk mediterrane lichtzinnigheid)?

Zo ging het ook met haar om één minuut voor twaalf verklaarde belofte van trouw aan de euro, die Duitsland veel geld kost, een boodschap aan de wereld dat ze de lasten van het leiderschap uiteindelijk bereid is te dragen en Europa nog niet opgeeft. Dat is meer dan de uitkomst van een economische rekensom – het is de uitkomst van een geo-Europese afweging.

Dat Merkel haar tanden liever niet laat zien, is trouwens overdreven. Nadat de Turkse politie 130.000 traangasgranaten – nee, die vallen niet onder chemische wapens – op protesterende burgers had afgevuurd, onder wie ook op voorzitster Claudia Roth van de Groenen, en het Duitse hospitaal in Istanbul met een waterkanon onder vuur had genomen, blokkeerde ze onmiddellijk toetredingsonderhandelingen van de EU met Ankara.

En zijn kennelijk grenzen. Letterlijk zelfs, Europese grenzen. Waar Frankrijk en Groot-Brittannië er de laatste tijd achter komen dat zij in de rest van de wereld (die begint bij Damascus) niet heel veel meer te vertellen hebben, weet Duitsland dat misschien al vijftig jaar. Het is al lastig en duur genoeg om Europa bij elkaar te houden.