In opdracht van de Tweede Kamer is weer een rapport gepubliceerd over haar democratische controle op EU beleid. Na eerdere rapporten met titels als ‘Bovenop Europa’ en ‘Voorop in Europa’ onderstreept de Kamer opnieuw dat zij goed bezig is met de EU. Enige bescheidenheid zou haar beter passen.
De vraag waar de democratische controle op het Europese beleid ligt is een cruciale nu Europese integratie in hoog tempo voortschrijdt. Door de economische crisis heeft de Europese Commissie nieuwe en zeer politieke taken gekregen. Bijvoorbeeld, nationale begrotingen moeten nu eerst naar ‘Brussel’. De Commissie ziet inmiddels ook toe op het economische beleid in de lidstaten. Het Europees economische bestuur draait al lang niet meer om technische regels die het interne marktverkeer regelen.
Zich bewust van de zware economische verantwoordelijkheden presenteert de nieuwe Europese Commissie onder leiding van Jean-Claude Juncker zich nu nadrukkelijk als een politiek orgaan. De kritiek op commissarissen als gezichtsloze technocraten gaat steeds minder op. Dit blijkt ook uit de economische oordelen van de Commissie over Frankrijk en Italië. De begrotingsregels dicteren dat de Commissie de 3%-norm moet toepassen nu deze landen evident te hoge tekorten hebben. Echter, Juncker zoekt aan alle kanten de politieke ruimte voor meer flexibiliteit en voor Keynesiaanse impulsen.
Als de Commissie politieker wordt, wie ziet er dan op toe dat zij democratisch gedragen keuzes maakt als het gaat om nieuwe wetten, om economisch toezicht of om besluiten over wel of niet bezuinigen of hervormen? Ondertussen is duidelijk dat het Europees Parlement (EP) groeit in macht en invloed. Juncker is als eerste gekozen Commissiepresident de status van Commissievoorzitter ontgroeid. In Brussel en in andere hoofdsteden, waaronder Berlijn, wordt al openlijk over de Europese ‘regering’ gesproken onder toezicht van het EP.
Nederland ziet liever een versterkte rol voor nationale parlementen om de indruk van Europese superstaat te vermijden. Echter, de Raad van State, onder andere, twijfelt aan het vermogen van nationale parlementen om de Europese democratische legitimiteit te garanderen. Het ontbreekt Kamerleden aan de Europese kennis en aan tijd. Slechts een handjevol Kamerleden is echt met de EU bezig en samenwerking tussen nationale parlementen hapert. Een grotere rol voor het EP lijkt daarmee onvermijdelijk.
Desalniettemin is de Tweede Kamer nogal tevreden met haar Europese rol. Ze publiceerde reeds twee rapporten met titels die aangeven dat ze ‘Bovenop Europa’ zit en ‘Voorop in Europa’ loopt. Recent is weer een rapport op initiatief van de Kamer ter waarde van € 70.000 verschenen met de veelzeggende titel ‘Gericht op Europa’. Alweer onderstreept de Kamer in haar commentaar goed bezig te zijn. Concreet gaat het rapport over de vraag hoe de Kamer het toezicht op het Europese subsidiariteitsbeginsel kan verscherpen. Met deze focus op het subsidiariteitsprincipe zet zij vol in op het controleren van slechts het beperkte deel van het Europese internemarktbeleid. De interne markt is echter amper politiek gevoelig en de controle op de ontwikkeling van de eurocrisis valt nu grotendeels buiten het blikveld van de Kamer.
Willen parlementen een rol blijven spelen dan moet de zelfgenoegzame toon verdwijnen. Met het geloof in technocratische subsidiariteitsdiscussies misleidt de Kamer zichzelf en de kiezers. Er zijn veel belangrijkere dingen en daar verzaakt de Kamer: Past het mandaat van de Europese Centrale Bank nog bij deze tijd, welke lessen moeten getrokken worden uit de Oekraïnecrisis, wat betekent het dat Juncker ‘politieker’ wil worden terwijl Nederland inzet op een onafhankelijke Commissie? Zinvolle rapporten en gerichte openbare debatten zijn nodig. Met de focus op subsidiariteit zet de Kamer zichzelf buitenspel.
