Research

Trade and Globalisation

Op-ed

Eurocrisis speelt China en Rusland in de kaart

10 Jul 2015 - 08:43
Source: Flickr / CC / Artiom Gorgan / Poker Cards

De Europese Unie moet zich voorbereiden op een geopolitieke strijd om macht en invloedssferen met Rusland en China.

De EU staat onder druk door een dreigende Grexit en daar maken Rusland en China dankbaar gebruik van. Dat een economisch verzwakt en politiek vernederd Griekenland nieuwe partners zoekt, wordt door sommige analisten gezien als een nachtmerrie voor de EU en de NAVO. Beide organisaties krijgen nu een koekje van eigen deeg: het Westen heeft immers na het einde van de Koude Oorlog tientallen landen in de eigen strategische invloedssfeer gelokt met handelsverdragen en lidmaatschap.

Door de aanhoudende eurocrisis en de opkomst van China, zijn de kaarten opeens heel anders geschud. In plaats van te erkennen dat Rusland en China alternatieven vormen voor het postmoderne EU-model, worden deze landen beschuldigd van vals spel. Deze verontwaardiging is onterecht en de Europese Unie moet zich voorbereiden op een tijdperk van geopolitiek.

EU-leiders lijken niet te willen begrijpen dat de bezuinigingen die zuidelijke lidstaten van Brussel moeten doorvoeren niet leiden tot de nodige hervormingen, maar tot de afbraak van sociale voorzieningen en de uitholling van de democratie. Vandaar dat landen als Griekenland en Cyprus openstaan voor nauwe economische én militaire samenwerking met Rusland en China. 

Russische en Chinese toenadering

Premier Tsipras was vorige maand in Rusland om een deal van 2 miljard dollar af te sluiten voor een gaspijplijn die in 2019 gereed moet zijn. De schuldencrisis noopt Griekenland tot de verkoop van belangrijke havens, onder andere in Piraeus en Thessaloniki.

Ook Cyprus zoekt toenadering tot Rusland, maar dan met name voor militaire steun in het aanhoudende conflict met Turkije over de gaswinning rondom het eiland. De Cypriotische president Anastasiades sprak onlangs met zijn collega Poetin over mogelijke Russische marine- en luchtmachtbases in Paphos en Limassol. Dit maakte een storm van verontwaardiging los in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië.

De Britse Royal Air Force heeft sinds jaar en dag een basis in het Cypriotische Akrotiri en ziet een Russische militaire aanwezigheid als een directe veiligheidsbedreiging. Andere zuidelijke landen (Italië, Spanje en Portugal) weten dat een aanzienlijk deel van hun financiële schulden in handen is van China. Dat betekent nog niet dat ze politieke concessies doen aan China, maar het maakt die landen wel kwetsbaar.

One Belt, One Road-strategie

Ook landen in Centraal-Europa en de westelijke Balkan heroriënteren zich richting Rusland en China. Hongarije heeft zich als eerste Europese land aangesloten bij China's zogenoemde One Belt, One Road-strategie. Dit is een reusachtig geopolitiek infrastructuurproject dat China via twee moderne 'zijderoutes' via Centraal-Azië, Afrika en het Midden-Oosten met Europa moet gaan verbinden. Ook Frankrijk toont interesse.

De meeste landen van de westelijke Balkan staan al geruime tijd in de wacht om EU-lid te worden. Jean-Claude Juncker, de president van de Europese Commissie, verklaarde onlangs dat dit op z'n vroegst in 2020 mogelijk zal zijn. De EU stelt bovendien allerlei zware eisen aan die landen om de corruptie terug te dringen en de rechtsstaat op te bouwen. Vandaar dat de westelijke Balkan steeds meer onder de invloed komt van Rusland, China en de Golfstaten, die bereid zijn te investeren zonder al die 'lastige' eisen.

Tijd om mee te spelen

De EU wil niet meegaan in dit nieuwe geopolitieke spel om macht en invloedssferen. Het houdt vast aan de overtuiging dat de wereldpolitiek wordt geleid door internationaal recht en de zelfbeschikking van ieder land, hoe klein het ook is. Het is met name de economische zwakte van de EU die Rusland en China uitnodigt om hun invloed in Zuidoost-Europa uit te bouwen.

Het is dus tijd dat de EU nieuwe initiatieven ontplooit. Een 'geprivilegieerd partnerschap' voor de westelijke Balkan (inclusief volledige vrijhandel) zou een stap in de goede richting zijn.

Met een naderende Grexit moet ook het europroject op de schop om de Europese economieën weer wat lucht te geven. Bovendien moet de EU het Trans-Atlantisch Vrijhandels- en Investeringsverdrag (TTIP) met de VS spoedig afronden. Alleen economische groei en Amerikaanse ondersteuning geven de EU het noodzakelijke elan en zelfvertrouwen om de nieuwe geopolitieke strijd met Rusland en China aan te gaan.