De Krim is geen Korea-crisis

Op zich is het niet zo vreemd dat de afgelopen ‘Oekraineweek’ herinneringen aan het Koude Oorlogtijdperk opriep. Ingezeten van landen als Slowakije en Hongarije, die aan Oekraïne grenzen, hebben nog eigen ervaringen met Russische tanks die in respectievelijk 1956 en 1968 de straten van Boedapest en Praag binnen rolden. Sommige van de tanks op de Krim stammen nog uit die tijd.

Maar die tanks mogen dan wel hetzelfde zijn, zij staan inmiddels voor een ander land. Het communisme is als ideologie ook onder president Vladimir Poetin in Rusland wel beperkt aanwezig, maar de nationalistische Russisch-orthodoxe kerk is een veel sterker fenomeen dat alle tijdvakken uit de Russische geschiedenis heeft overleefd. Het moderne Rusland is inmiddels ook een door en door kapitalistisch land met een schatrijke energie-elite die de nieuw verworven rijkdom graag toont.

Geen nieuwe Lenin

Vladimir Poetin is ook beslist geen nieuwe Lenin. Poetin mag dan geschoold zijn in de gestaalde Sovjetkaders van de KGB, hij is in de eerste plaats een realpolitiker die opkomt voor de veiligheids- en economische belangen van Rusland. Realpolitik is een wijze van politiek bedrijven waarbij op nuchtere wijzen de kosten en de baten van een bepaald beleid worden bekeken. Die belangenpolitiek van Poetin wordt gevoed door een krachtig nationalisme. Belangen gaan boven idealen, zo luidt het credo van de echte realpolitiker. Sentimenten ten dienste van macht.

Veel Russen voelen zich op z’n minst ongemakkelijk bij hun vroegere leiders. De malle dronkaard Boris Jeltsin kieperde zowat alle grensrepublieken uit het nieuwe Rusland. Van graanschuren tot mijnen vol grondstoffen. En de reuzeopening die Michael Gorbatsjov eerder gaf aan het Westen was voor veel Russen een teken van hoop maar ook vernedering. Het Russische volk dat het fascisme had overwonnen was nu verslagen door het Westen.

Vladimir Poetin, de eerste Russische leider voor wie het Westen eindelijk ontzag heeft, wil strategische plekken als de Krim binnen de machtssfeer van Rusland houden en de speciale relatie met het schiereiland krachtig bevestigen. Het zou voor Rusland een vernedering zijn als Navo-landen als Polen en op termijn ook een echt, en ook in verdragen geformaliseerd, westers Oekraïne aan Rusland grenzen. Rusland heeft niets van die landen te vrezen, maar zo’n ­totale vernietiging van het vroegere Sovjet-­imperium in geografische zin zou een ­ultieme vernedering voor de ­patriottische Russen betekenen.

Obama realpolitiker

Barack Obama is ook al een real­politiker die wars is van allerlei zweverige idealen. Hij is een cultuurrelativist die slechts in noodgevallen, lees grote crises, spreekt van bijzondere en dan nog meer algemeen westerse waarden zoals die bij gewelddadig overheidsoptreden in Oekraïne met voeten zijn getreden. Als het om veiligheidsbelangen gaat, is Obama bereid het internationaal recht stelselmatig te schenden met veelvuldige dronesaanvallen boven het soevereine grondgebied van bijvoorbeeld Pakistan.

Kranten als de ‘Washington Times’ mogen weliswaar met vette koppen hebben uitgeschreeuwd dat er een nieuw IJzeren Gordijn is neergedaald tussen Rusland en Europa, Obama gelooft niet in zulke prietpraat.

Natuurlijk bespeelt hij ook de Amerikaanse sentimenten met de opmerking van de ‘hoge prijs’ die Poetin voor de Kriminvasie moet betalen. Maar die prijs zal op korte termijn een compromis zijn dat doordrenkt is van wederzijds pragmatisme.

Het Obama-Merkelplan dat gisteren bekend werd, heeft als uitgangspunt Poetin een uitweg te bieden. Hij mag niet te veel gezichtsverlies lijden. De nieuwe Oekraïense regering plus parlement mogen blijven, maar moeten plechtig beloven, in ieder geval voorlopig, geen lid te worden van de Navo en de EU. Samenwerken mag. De Krim blijft in naam bij Oekraïne, maar is de facto een autonome deelrepubliek, wat het nu ook al is, maar dat wordt nog eens uitdrukkelijk bevestigd. Zwart op wit. Internationale waarnemers zien toe op de bescherming van rechten van Russen op de Krim.

Geen Vietnam

Poetin krijgt intussen van mij de prijs voor de meest realpolitieke opmerking van de week. Hij maakte de opmerking die volstrekt haaks staat op het ouderwetse, versleten Koude Oorlogsdenken. Afgelopen dinsdag zei hij op een persconferentie in Moskou dat het Westen nog eens moet bedenken dat economische sancties ook aan henzelf economische schade toebrengt. ‘In de wereld waarin wij leven, zijn wij met elkaar vervlochten. Ondanks alle menings­verschillen is stabiliteit uiteindelijk het doel waarnaar wij streven.'

De groei van de Russische economie is afgezwakt tot onder de 2%. Een belangrijk land als Duitsland is voor meer dan 30% afhankelijk van Russisch gas. De Russische handel bestaat voor 70% uit energie. Een echte en langdurige oorlog om de Krim en Oekraïne met alle humane en sociaaleconomische ontwrichting die dit met zich mee brengt, is in niemands belang. Oekraïne komt niet in het rijtje van Korea en Vietnam. Wij leven in een fundamenteel ander tijdsgewricht en dus eigenlijk in een andere wereld.